Gisteren zei ik in mijn stukje tussen neus en lippen door, dat de juridisch netjes afgedekte executies in Irak en het gemak waarmee drugsverdachten in de Filipijnen worden omgebracht weinig fundamentele verschillen vertonen. Dat wil ik vandaag principieel onderbouwen door me te concentreren op het verschil tussen de micro- en macroproblemen die spelen.

Van enige afstand beschouwd is er wel degelijk een enorm verschil. Ondanks de oorlog heeft men in Irak de moeite genomen de geëxecuteerden een proces te geven. Weliswaar hadden de Iraakse veroordeelden daarna niet de beroepsmogelijkheden die de westerse maatschappij ter dood veroordeelden vaak biedt – waardoor in de USA executie van jeugdigen op voorhand al onmogelijk geworden is – maar een proces is toch een proces. Wat op de Filipijnen lijkt te gebeuren is dat verdachten zonder verdere vorm van proces worden afgeknald als men hen in compromitterende situaties tegenkomt. Het is het verschil tussen een juridische moord en afslachten van ongewenste elementen – hoewel die laatste term juist in Irak evenzeer van toepassing blijkt.

De moraalberg versus de realiteit
Maar als we van onze Olympische moraalberg afdalen om de situatie in beide landen wat nauwkeuriger in ogenschouw te nemen, zien we ineens sterke overeenkomsten tussen Irak en de Filipijnen. In beide landen staat de maatschappij zo zwaar onder druk, dat desintegratie niet ver weg meer lijkt. Wat beide regeringen proberen te doen, is met voorbijgaan aan de normaal geldende moraal de uiteenvallende delen weer aaneen te smeden. En zoals U weet: waar gehakt wordt vallen spaanders.

Een dergelijk proces van desintegratie lijkt momenteel wereldwijd gaande, en dat maakte dat mijn gedachten gingen naar het verschil tussen micro en macro-gebeurtenissen van hetzelfde type. Economen beweren dat er een enorm verschil is tussen de manier waarop micro- en macro-economie werken. Persoonlijk geloof ik daar weinig van, behalve dat op macroniveau het veel langer duurt voor iets effect heeft. Met andere woorden: om rampen te voorkomen moet men eerder bijsturen, anders is een ramp niet langer voor te zijn. Overigens precies de situatie waarin we ons thans economisch bevinden, maar dat verder terzijde. Op micro-economisch niveau (zoals uw eigen portemonnee) is heel eenvoudig te voorspellen wanneer iets fout zal gaan. Als je dat op tijd ziet aankomen, is een lichte beweging van je persoonlijke economische stuur gewoonlijk voldoende om echte problemen voor te zijn. Op macro-niveau duurt het zo lang eer de gevolgen niet langer te ontkennen zijn, dat dat op het bordje van een volgende generatie politici komt. De voorgaande komt er mee weg zonder ooit te worden aangesproken op de rampen die ze veroorzaakten (de massa-immigratie is een uitstekend voorbeeld).

Prietpraat
Als er rampen gebeuren, is de tijd voor een prietpraat-aanpak voorbij. Dan moeten er spijkers met koppen worden geslagen, en is er geen tijd om nauwkeurig alle notulen na te vlooien of iets wel gezegd mocht worden. Geen woorden, maar daden. En zo. Tijdens een grote maatschappelijke crisis – vaak beter bekend als revolutie – gebeuren dingen die ons – als kinderen van een prietpraat-tijdperk – als verwerpelijk voor komen.

Maar niet alle maatschappelijke crises lopen uit in een revolutie. Dat gebeurt alleen als niemand de verantwoordelijkheid neemt om alsnog te gaan bijsturen. En wellicht is het dan inderdaad mogelijk iets te bereiken zonder het stadium van revolutionair, sociaal verantwoorde moordpartijen en wat niet al te bereiken. Dat het maatschappelijke schip net voor een klip langs scheert, alvorens weer in diep water te geraken.

Dat is dan gegarandeerd wel tegen het zere been van de prietpraat-meute. Zowel in de laatste fase voor een maatschappelijke implosie als tijdens de wederopbouw nadat zo’n implosie ternauwernood is afgewend, voert de prietpraat-meute het hoogste woord. Hoe schandalig! De genegeerde moraal!! Die arme slachtoffers!!! Het is de prietpraat-meute die het probleem niet zag, en het zal de prietpraat-meute zijn die als eerste gaat roepen dat het allemaal niet nodig was, die harde en rigoureuze maatregelen. Als ze het geluk had aan een werkelijke – vaak zelf veroorzaakte – ramp te ontkomen.