Politieke hubris is de houding van politici die de zaken te makkelijk opvatten en dan achteloos beloven ‘dat wel even te regelen’. Wir schaffen das, en zo.

Het is overigens kenmerkend voor iedereen die te lang op één post gezeten heeft: op een bepaald moment denk je er alles van te weten, en ga je dingen roepen die je niet waar kunt maken omdat er zoveel is dat wèl kan. Zoals met dat gedoe bij de fiscus:

Fiscaal is er veel te regelen, mits je beseft wat de beperkingen van je middelen zijn. Als je bureaucratie maar groot genoeg is kun je met genoeg mensen in dienst vrijwel alles regelen wat je wilt, hoeveel ingewikkelde regels je er ook aan hangt. Maar de ambtelijke top van de huidige instanties zijn voor het overgrote deel niet opgegroeid met de beperkingen van een computergestuurde bureaucratie. Iedere nieuwe uitbreiding van de regels moet daarin worden geprogrammeerd, en die uitbreidingen moeten weer worden verbonden met het grotere geheel.

Op een bepaald moment loopt dat in de soep, dan kan de techniek het niet meer bijbenen, en verliest de informatica het overzicht. Menselijke ambtenaren kunnen dat beter aan, mits goed getraind redeneren die in het verlengde van de bedoelingen van het systeem, en dat vereenvoudigt veel meer dan de informatica op dit moment kan leveren. Niet dat het technisch gezien niet kunnen zou, maar de benodigde inspanning is buitenproportioneel. Een goede bureaucratie is voorbereid op algemene kwesties en in staat bijzonderheden op te vangen. Het eerste is programmeerbaar, het tweede nauwelijks.

Als u dit tot zich door laat dringen gaat u meer gebreken bij grote organisaties in dit perspectief zien. De hubris van leiders die alles altijd goed is afgegaan en die zich deze beperking niet realiseren, is een garantie voor rampen. In de openingszinnen suggereerde ik Merkels wilde/geërgerde kreet “Wir schaffen das” al als voorbeeld – de bondskanselier dacht dat haar land alles aan kon. Erg Duits, het deed me toen al denken aan de belofte van die andere Duitser – Göring – toen tijdens WW2 het 6e Duitse leger bij Stalingrad zat ingesloten, om met een luchtbrug die troepen te bevoorraden. Iets waarvoor de toenmalige Luftwaffe het materieel absoluut niet voor had.

De hubris van topambtenaren sijpelt via de politie verantwoordelijken door naar de Tweede Kamer, en dan ligt het in de openbaarheid, en denken de verantwoordelijken niet meer terug te kunnen. Uiteindelijk zal al dit gedraai staatssecretaris Snel de politieke kop kosten. Het gespartel van dit moment is uitstel van executie van iemand die niet lijkt te beseffen politiek al dood te zijn. RTL Nieuws zal de komende tijd de strop steeds verder aan kunnen halen, maar als je het proces begrijpt ken je de uitkomst.

Ook de klimaathoax en het er in Nederland op volgende Klimaatakkoord zijn er een zeldzaam groot voorbeeld van, al is de wordingsgeschiedenis er van anders. Niettegenstaande die wordingsgeschiedenis zien we politici als Rutte die het doordrukken zonder enig benul van de verhoudingen en de omvang van wat zij beloven. Kenmerkend voor politieke hubris is precies dat: het onvermogen de verhoudingen nog in perspectief te zien. En hoe minder het gezag van politici ter discussie wordt gesteld, des te groter de rampen die ze zo veroorzaken.