“Ik ben genuanceerder over de islam gaan denken.”

Gefeliciteerd, eerwaarde, kunnen we elkaar de hand schudden. Alleen ken ik u niet van naam. De Telegraaf voert u op als een PKN-predikant die een recente one-liner van de nieuwe scriba van dat kerkgenootschap, over de islam, “wel kan volgen”. René de Reuver, sinds een halfjaar in functie als (zeg maar) de landelijke leider van de PKN, trok de aandacht omdat hij heeft gezegd dat de islam “een godsdienst van vrede” is.

Zelf ben ik genuanceerder over de islam gaan denken, op een dinsdagmiddag in september, ruim vijftien jaar geleden. Dat gebeurde ook vrij plotseling. Ineens een flinke stap opgeschoven naar nuance. Aan die dag — we hebben het natuurlijk over 9/11 — moest ik de afgelopen 48 uur terugdenken toen ik zat te kauwen op het artikel Allah verdeelt de dominees uit de zaterdag-Telegraaf. Ik weet natuurlijk precies waar ik was en wat ik deed toen ik het nieuws hoorde. En wat we tegen elkaar zeiden.

Uit persoonlijke belangstelling, maar vooral ook beroepsmatig was ik niet naïef over de islam in landen waar moslims de (overgrote) meerderheid van de bevolking uitmaken, of een minderheid zijn die niet te negeren valt. Het werk van de stichting Open Doors, opgericht door Anne van der Bijl (“Brother Andrew”) ken ik al jaren, evenals dat van andere zendingsorganisaties die deels undercover in zogenaamde ‘gesloten’ landen werken om niet-christenen te winnen voor het Evangelie. Gesloten, dat waren vroeger de communistische landen, waarbij binnen Europa Albanië als het meest gesloten gold. Wereldwijd was Noord-Korea de zwaarste hel op aarde, en dat is nog steeds zo. Na de val van de Berlijnse Muur verschoof de aandacht van veel inter- en parakerkelijke organisaties steeds meer naar het Midden-Oosten en Afrika. Dat geldt zeker voor Open Doors, dat jaarlijks de Ranglijst Christenvervolging publiceert en gebedsnachten organiseert. Saoedi-Arabië staat te boek als het Noord-Korea van de islam. Nu we het toch over nuance hebben: dit zijn vrij grove pennenstreken. In 1979, tien jaar voor het einde van de Koude Oorlog, ‘viel’ reeds Iran, en dat trok in mijn evangelische wereldje natuurlijk ook flink de aandacht.

In Nederland, in West-Europa, had je van de islam geen last. Zeker, evangelisatie onder moslims moest omzichtig gebeuren — althans dat vond men — en dat gold dichtbij huis bijna net zo hard als ver weg. Salafisme, radicalisering, haatpredikers, jihad, gedram over gebedsruimten, halal-hysterie, “booslims” (moslims die dag in, dag uit in de media mogen opdraven over hoe onheus ze in Nederland worden bejegend) — dit alles speelde niet of nauwelijks een rol. Ik voerde gesprekken met predikanten, geestelijk leiders en werkers die met hun poten in de goddeloze modder stonden. Eén dominee sprak vloeiend Turks en had goede contacten in de buurt waar hij woonde. Anderen reisden geregeld af naar het ‘veld’ om de ‘tentenmakers’ te ‘bemoedigen’. Trans World Radio en met name Agapè Frankrijk boekten naar eigen zeggen enorme* successen met correspondentiecursussen die ze gaven aan moslims in het Midden-Oosten die reageerden op christelijke radio-uitzendingen.[1]

Om een lang en onvermijdelijk ingekleurd, niet zuiver genuanceerd verhaal kort te maken: de houding en mening van Nederlanders over de islam zijn in een proces van jaren dramatisch gewijzigd. En tenzij ik mij compleet vergis: dat ligt niet alleen aan de Nederlanders, die twintig jaar geleden onnozeler, polderieker en minder goed geïnformeerd naast het rijke mohammedaanse leven van hun medelanders stonden. In Nederland, althans in het gezapige Nederland, leek de islam inderdaad just another religion. Dat gold ook voor een Geert Wilders. Hem is tot vervelens toe ingewreven dat “islam” voor hem geen issue zou zijn, zelfs niet op het moment dat hij uit de VVD stapte. Er is een fragment van RTL’s Barend en Van Wie?! uit het jaar 2000, dus van vóór 9/11, waarin Wilders liet weten geen problemen met de islam als zodanig te hebben.

Een ander punt — maar dat is een blog op zichzelf waard — is dat ik genuanceerder ben gaan denken over de Saddams en Assads van de islamitische wereld. Ik zag ze als wrede islamitische dictators. Aan hun wreedheid doe ik weinig af. Maar hoe “islamitisch” waren/zijn ze eigenlijk? De nuance gevonden hebben, betekent dit soort figuren als de minste van diverse kwaden zien.

Welnu, op zijn geheel eigen wijze is ook ds. René de Reuver behoorlijk genuanceerd:

We zijn al veel langer met het onderwerp islam bezig

Ah, leuk. Als middelbare-schoolwerkstuk? Afstudeerscriptie?

en hebben daar een nota over geschreven

Kijk. Niet te cynisch, Kraaij. ’t Is wél op niveau. Maar ja, een nota. Het blijft een nota. Voor de buitenkerkelijken onder ons: dat is zoiets als een verkiezingsprogramma. Van de PvdA of zo.

Mijn uitspraken zijn in lijn daarmee, heel genuanceerd.

Inderdaad. Nota. Nota bene.

Dat heeft niets met een pro-islamkoers te maken. Wij zoeken de nuance.

Bis. Toch bedankt.

Wat ik heb willen aangeven is dat de islam een godsdienst van vrede is.

O, vertel?

Het kernwoord van de islam is salaam. Dat betekent vrede.

We schakelen even over naar een andere bron – google, zoek, in één keer raak:

Het Arabische woord islam betekent letterlijk overgave (aan God) of onderwerping en wijst op het fundamentele, religieuze principe dat een aanhanger van de islam (moslim) zich overgeeft aan Gods wil en wetten.

(…? …!) Inderdaad, dit. Het eerste dat in me opkwam. Net als bij u. En bij emeritus predikant Cornelis H.W. van den Berg allicht (“Islam is vrede? Als ik dat in de tram vertel, hoor ik hoongelach”).

Enfin, of De Reuver vindt dat geweld een intrinsiek onderdeel vormt van islam, vraagt De Telegraaf hem.

Aan de ene kant hoor ik veel moslims die zeggen: geweld hoort niet bij onze godsdienst (…) Maar aan de andere kant lijkt het toch alsof islam en geweld verknoopt zijn. Dat zijn de twee signalen die we horen en zien. Daar moeten we het gesprek over voeren.

En ten slotte laat de scriba aan De Telegraaf weten: de islam is geen splijtzwam en van een kloof is geen sprake. Nou, met De Reuver aan het roer en vele U2-fans onder hun hipster predikanten, is dat niet verwonderlijk. Met de PKN gaat het dan ook helemaal goed komen. Want als zelfs islam vrede is, wat is het christendom dan wel niet…?

---

1. Niet sarcastisch en zelfs niet ironisch bedoeld. Ik kan hun cijfers niet (meer) controleren of relateren aan andere essentiële data, zoals bevolkingsaantallen van een bepaalde stad. Inhoudelijk zaten zowel de radioprogramma’s als het cursusmateriaal goed, dat wil zeggen: contextueel verantwoord in elkaar. Hoe dan ook kwamen moslims tot levend geloof in Jezus Christus.