Nederlands vergeten oorlogen zijn vaak om meerdere redenen vergeten. Zo wordt de verovering van Engeland en het UK in 1688 betiteld als Glorious Revolution. Door de Engelsen. Dat dat een pijnlijke werkelijkheid verhult mag niemand verbazen.

Het pijnlijke voor Nederland was namelijk dat wij er het minst van profiteerden. Dat maakt de naamgeving met Glorious Revolution eens te pijnlijker, zodat we er terecht liever over zwijgen.

Belangrijk was die Glorious Revolution echter wel. Niet alleen maakte zij een einde aan de serie Engels-Nederlandse oorlogen uit de 17e eeuw (die Nederland goed beschouwd dus won – duh), en is de toegevoegde 4e (eigenlijk de 5e) een aberratie en een miskenning. Ook was het feitelijk de laatste godsdienstoorlog van de lange reeks katholiek-protestantse botsingen sinds het ontstaan van het protestantisme in de eerste helft van de 16e eeuw. Dat je ook nog kunt stellen dat deze oorlog in zekere zin de laatste opflakkeringen zag eindigen met het Goede Vrijdag akkoord tussen UK en de Ierse republiek in 1998.

De godsdienstoorlogen in het UK duurden om diverse redenen langer dan op het continent, waarbij ook nationalistische spanningen tussen Ierland, Schotland en Engeland hun rol speelden. Ook de opvolging van Queen Anne door het Huis Hannover was nog een laatste oprisping van die godsdienstoorlogen: er waren in 1714 heel veel pretendenten met betere claims op de Britse troon dan de Hannovers, maar die waren allen katholiek – en daarom anathema voor de Britse elite.

De verovering van Engeland was derhalve een laatste uitvloeisel van de godsdienstoorlogen. Terwijl de rest van Europa er na honderd jaar zinloos maar uiterst bloedig bakkeleien genoeg van had, meende de Franse koning Lodewijk XIV een goede kans te hebben door de inzet van het katholieke geloof zijn staat te versterken. Hoewel hij Frankrijk zeker uitbreidde, putte hij het land zodanig uit dat de Franse revolutie circa 100 jaar later wel degelijk een laat gevolg was van zijn politiek eind 17e eeuw.

De Franse koning kreeg zijn Engelse collega zo ver zich min of meer achter zijn religieuze doelen te stellen, tot grote onrust onder de Engelse elite die zich na de troonsbestijging door Karel II in 1660 juist had beijverd de rust te herstellen. Dat dat ten koste ging van katholieke edelen staat vast, dat het erger had gekund eveneens. James II maakte zich echter op meer punten impopulair tijdens zijn korte regering (1685-1688) – onder andere door zijn behandeling van de Duke of Monmouth, zijn opstandige neefje dat op 16 juli 1685 op Tower Hill werd onthoofd.

De Nederlandse stadhouder Willem III was de schoonzoon van James, en kreeg al snel na diens troonsbestijging onmin met zijn schoonvader. De voortdurende conflicten met het Frankrijk van Lodewijk XIV (die James in stilte sponsorde als deze van het Britse parlement geen geld kreeg) waren daar niet vreemd aan. De onrust in het UK deden Willem al snel besluiten over te gaan op een invasie van het UK, ook om de rechten van zijn vrouw Mary (II) veilig te stellen, die tot de geboorte van James II’s omstreden zoon werd beschouwd als zijn opvolgster. De legitimiteit van de voorbereiding van deze invasie werd versterkt door wat tegenwoordig The Invitation wordt genoemd: het verzoek van een zevental Rjksgroten uit Engeland aan Willem III om over te steken en James te verjagen.

Dat neemt niet weg dat de voorbereidingen al in volle gang waren, de Republiek 21 nieuwe oorlogsschepen van stapel liet rollen en de helft van het Staatse leger (14.000 man werden in totaal klaargemaakt) werd aangewezen voor de invasie. Hiertoe werd tegelijkertijd een ongeveer even groot contingent Duitse huurlingen aangetrokken om de gaten in de verdediging van de Republiek (tegen Frankrijk!) te stoppen gedurende de tijd dat het Nederlandse leger zich in het UK bevond. De rest is geschiedenis.

De Britten hadden door wat er te gebeuren stond:

The Dutch preparations, though carried out with great speed, could not remain secret. The English envoy Ignatius White, the Marquess d’Albeville, warned his country: “an absolute conquest is intended under the specious and ordinary pretences of religion, liberty, property and a free Parliament …“

Maar op 5 november landden de Nederlandse troepen in Torbay, en de weerstand van het intern verdeelde Engelse koninklijke leger stortte snel ineen. Nadien werd er nog wat gevochten in Ierland, maar tot een heel grote strijd kwam het nooit. De Battle of the Boyne was een relatief klein gevecht met een veel te grote reputatie.

Ik noem dat een verovering, wat de geschiedenisboekjes over Nederlands vergeten oorlogen sindsdien ook beweren. Dat Willem III tactvol afzag van dat epithet en zich op de Britse troon zette door veel concessies te doen die zijn bewind de facto limiteerden tot de bestrijding van de buitenlandse vijanden van het UK veranderden de Britse staatsinrichting fundamenteel. Het doel van de bestrijding van Lodewijk XIV ging ook na Willems dood in 1702 door, dus dat was een succesvol onderdeel gebleken.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.