Het memodebat, noemde men gisteren op Twitter het debat over de geloofwaardigheid van de leugenpremier. Hoe je het ook noemde, het was in ieder geval een mijlpaal in het bestuur van ons land.

Formeel ging het debat gisteren over de onverklaarbare reden waarom de dividendbelasting wordt afgeschaft. En indirect over de kadaverdiscipline die handel en wandel van de parlementaire meerderheid kenmerkt. We hebben dat allemaal eerder gezien, en het is geen goed signaal voor de toekomst van het landsbestuur. Kleine parlementaire meerderheden maken ongemakkelijk debatteren zo bleek opnieuw.

Maar als gezegd: dat hebben we eerder gezien. Het is deprimerend, maar niet meer dan dat. Besluiten moeten genomen worden, desnoods met de helft plus 1. Zo werkt een democratie.

De democratie is overleden
Óók een democratie moet ik zeggen, want dat de democratie overleden is moet ik helaas eveneens constateren. Niet gisteren, maar ergens in de afgelopen 7,5 jaar. Gaande die periode is Mark Rutte tot de conclusie gekomen dat op liegen van Nederlandse bestuurders niet langer een sanctie staat. Hij kreeg gelijk. Gisteren zagen we waar dat toe leidde: een premier die de Kamer de hele dag glashard stond voor te liegen. Zijn eigen parlementaire achterban bestrafte dat niet. 73 Kamerleden sanctioneerden dat daarentegen, in de eerste plaats door de premier het voordeel van een onmogelijke twijfel te geven, in de tweede plaats door de drie medeplichtige partijleiders van de coalitiepartijen niet af te vallen. Niet intern, niet naar buiten toe.

Met een meerderheid van slechts 1 zetel is elk lid van een coalitie theoretisch machtiger dan je gezond zou kunnen noemen, maar dat heeft een keerzijde. Elke amorele daad van het kabinet – die via de Kamer wordt gesanctioneerd omdat het coalitiespel dat voorschrijft – maakt ieder Kamerlid dat instemt automatisch tot medeplichtige in de eerste graad. De oppositie kan dat niet duidelijker maken dan door hoofdelijke stemmingen te eisen. Wir haben es nicht gewusst geldt niet meer. Men zat er bij, en nam deel. Medeplichtiger kun je niet zijn.

Pers? Ook medeplichtig!
Wordt dit aan de kaak gesteld, vandaag in de pers? Ik zie het niet gebeuren, en zonder een duidelijke perscampagne zal de pijn slechts langzaam doordringen in de haarvaten van de samenleving. U kent het verhaal van die kikker in een pan water die aan de kook wordt gebracht. Zonder krachtig weksignaal dut iedereen verder, in de verwachting dat de alarmsystemen nog op hun plaats zijn, en dat zij indien nodig zullen werken.

Maar het vet van vrije jaren heeft de machinerie verstopt, doen vastlopen. Men gelooft nog alleen in het overeind houden van deze coalitie, want anders zouden ànderen eens aan de macht kunnen komen. Anderen, van wie jarenlang is verkondigd dat zij de democratie kwaad zullen doen als zij daartoe ooit de kans krijgen. Om dat te verhinderen is de democratie preventief vermoord. Niet gisteren, maar al eerder.

Essentie van een democratie
Gaande het debat gisteren begon ik me te realiseren dat de essentie van een democratie niet is, dat er rekening met de minderheid wordt gehouden. Dat dat niet altijd kan besef ik terdege, en die schijn op houden leidt tot onwaarachtigheid. Maar de essentie van een democratie is wèl dat het parlement naar waarheid wordt geantwoord als het de juiste vragen stelt. Dat een regering zich laat houden aan het principe dat de Kamer eerlijk en volledig moet worden ingelicht over haar handelen. Door haar eigen parlementaire achterban vooral.

Dat zo essentiële principe, is gisteren bruut verkracht. Niet door de premier alleen, maar meer als een soort gangbang, waarin 73 Kamerleden werden voorgegaan door hun partijleiders. Het is de schande van de SGP dat zij dit niet tijdig besefte en uit gewoonte mee stemde met de regering. Daardoor werd de uitslag van de stemming over de motie van afkeuring (wantrouwen) 79-71. Maar in het grotere geheel is dat niet meer dan een onbelangrijk detail.

De Kamer heeft gisteren een zijpad genomen dat wegleidt van democratie. Dat is diep betreurenswaardig.