Italië ligt overhoop met Frankrijk en de EU. Dat zal u bekend zijn. Hoe snel die twist evolueert en wat de risico’s zijn lijkt niemand te willen zien.

En bovendien krijgen wij dankzij de staatsomroep per definitie al het EU-perspectief in de huiskamer geserveerd. Vaak is dat trouwens identiek aan het Franse.

Het conflict – afgezien van de politieke animositeit tussen volledig verschillend redenerende regeringen – berust op drie peilers: euro, immigratie, en democratisch gehalte van de regering.

Euro
Dat laatste is een opvallend probleem binnen de EU zoals wij die kennen. Het is ook een fundamenteel en ernstig probleem, zoals goudhaantje Macron eerder al merken liet. Onder zijn leiding kreeg het Franse gestook (waaraan Nederland braaf meedoet) tegen de ontwikkelingen in Italië vorm door het forse ingrijpen van Brussel tegenover de ontwikkeling van beleid door de Italiaanse populistische regering. Dit ging echter primair onder het (zeer realistische) mom van de euro en de gemeenschappelijke financiële inspanningen van de EU.

Maar wie kaatst moet de bal verwachten, en niet alleen werd er in Rome luid en goed hoorbaar gegrinnikt toen Macron maatregelen nam die hem in Brussel eveneens op het strafbankje hadden behoren te brengen, maar Italië wees Brussel er ook luid en duidelijk op. 1-0 voor Rome.

Democratisch gehalte van de regering
Maar sinds november is Macron in Frankrijk in de problemen gekomen met de Gele Hesjes-protesten. En de regering in Rome zag haar kans schoon Macron met gelijke munt terug te betalen. Vicepremier Salvini (Lega) haalde al meerdere keren uit naar de Franse regering over de wijze waarop zij op die protesten reageert, en coalitiepartner Di Maio (5Sterren) bood de Gele Hesjes in een eerder stadium al het internetcommunicatiesysteem van zijn partij aan, waarmee ze sneller en moeilijker weerhoudbaar zouden zijn in vergelijking met contacten via FaceBook – tot op heden het belangrijkste communicatiekanaal van de Gele Hesjes.

Gisteren was Di Maio in Frankrijk. In een voorstadje van Parijs sprak hij leiders van de Gele Hesjes, bood hen hulp aan en stak hen een hart onder de riem. Macron is razend, en dat is begrijpelijk. Al heeft hij er wel degelijk zelf om gevraagd. De gevolgen waren voor EU-begrippen ongekend (rechts).

Let wel, in de Europese geschiedenis zijn oorlogen uitgebroken over véél minder dan dit. Het terugroepen van ambassadeurs is er dan ook vaak een eerste stap naar toe geweest. Ook de door Frankrijk gebezigde terminologie wijst in die richting. Het zal niet gebeuren, maar het lijkt maar een haartje te schelen.

Immigratie
Ook de immigratieproblematiek speelt een rol. Italië is woedend over de EU-attitude dat de immigrantenmassa’s die door het land zwerven door Brussel worden beschouwd als een intern Italiaans probleem. Maar immigranten die de Franse grens over steken worden geregeld in het holst van de nacht door Franse gendarmes terug Italië in gekieperd. Dit gaat in tegen alle afspraken die hierover binnen de EU (geacht worden te) gelden en is voor de Italiaanse regering een legitieme reden voor woede.

De economische factor
Gisteren werd ook bekend dat de EU de economische prognose voor Italië dit jaar met een vol procent heeft terug gebracht van 1,2% groei naar 0,2%. Dit, terwijl de regering-Conte uit blijft gaan van 1,5%. Dit heeft directe gevolgen voor de maatregelen die Italië zou moeten treffen, maar zolang Italië de eigen prognose handhaaft zal ze zeker niets doen, ook al laat Brussel al van zich horen, en geeft Conte cs de schuld. Formeel bevindt het land zich zelfs in een recessie.

En hiermee komen we aan een cruciaal punt. Het Keynesiaanse beleid dat de regering-Conte ondanks stevig verzet uit Brussel is begonnen is een soort laatste poging de Italiaanse groei van de economie op gang te krijgen. Al eerder was er in Brussel grote onrust over de Italiaanse regering en dat daar mensen in zouden komen die met Italië uit de euro willen. Wat ik me afvraag is, in hoeverre Brussel beseft dat dit beleid een laatste kans is voor Italië als lid van de eurozone? Voor mij staat intussen vast dat als dit beleid een fiasco wordt – en de kans daarop is aanzienlijk – Italië serieus zal overwegen de Eurozone te verlaten. Tegelijk houdt men vanuit de ooghoeken de voortgang van de onderhandelingen over Brexit in de gaten, en trekt men lering.

Vertrek
Het is naïef om te denken dat Italië eeuwig in de eurozone zal blijven om haar Brusselse meesters te plezieren. Economisch is steeds duidelijker dat een verlengd verblijf het land economisch weinig of niets te bieden heeft. Na tien jaar stagnatie is de politieke nood in Rome hoog gestegen. De houding van Frankrijk en Brussel, gepaard aan de wijze waarop Brexit wordt behandeld, zou Italië het laatste zetje kunnen geven om haar vertrek aan te kondigen. Zeker nu de EU toch al op barsten lijkt te staan, wordt een grote knal steeds waarschijnlijker.