Die leiderschapsverkiezing van GroenLinks is een leuk spektakel geworden, veel amusement, spannend ook, en de gebeurtenissen volgen elkaar in een razend tempo op. Onwaarschijnlijke politieke domheden worden binen de kortste keren weggepoetst door middel van nieuwe flaters, en het houdt niet op.

Wat dat betreft zijn de sociale media een openbaring: nu zie je pas wat je vroeger altijd miste in de berichtgeving van journalisten die achteraf een verslag maakten van de hoogtepunten van een dergelijke minicrisis. Het is juist de waanzinnige verwarring van de hoofdrolspelers, die als speelbal van de gebeurtenissen wanhopig proberen de zaken naar hun hand te zetten, die het volgen van deze tragikomedie zo de moeite waard maakte.

Joost Niemöller heeft het hele proces gisteren op DDS al fraai geanalyseerd , en op zich heb ik daar weinig aan toe te voegen, maar wat mij zelf trof was de rol die Femke Halsema opnieuw voor zich opeiste, door vanuit de coulissen met een machtige STAMP! het pleit te beslechten. Zij tweette immers:

‘Als GroenLinks-lid wil ik kunnen kiezen en me niet hoeven schamen. #referendum’

De mythevorming binnen GroenLinks wil, dat dankzij Halsema de partij langzamerhand voldoende salonfähig wist te worden om in aanmerking te komen voor het regeringspluche. Hoe onzinnig deze redenatie is werd twee jaar terug al gedemonstreerd door de PVV, die met haar handtekening onder het gedoogakkoord liet zien dat salonfähigkeit geen voorwaarde is om te gaan regeren. Halsema was en is vooral een fluwelen glimlach waarachter een ijzeren vuist schuil gaat.

IJzeren vuist, fluwelen glimlach
Met die ijzeren vuist achter de fluwelen glimlach heeft zij nog een gemeenschappelijk kenmerk met de bij GroenLinks zo verafschuwde Margeret Thatcher: ook deze laatste dacht middels een marionet (John Major) over haar politieke graf heen te kunnen blijven regeren, en dat is precies wat Halsema doet middels Dibi. Dibi vertegenwoordigt – net als Halsema volgens haar reputatie – inderdaad iets vrijzinnigs binnen GroenLinks.

Echter, Dibi’s benul van macht, en hoe die werkt, is maar heel beperkt, zoals uit al zijn uitspraken blijkt. Wat dat betreft had de GroenLinkse kandidatencommissie vanzelfsprekend gelijk toen ze hem afwezen als kandidaat-leider. Maar de stompzinnige wijze waarop dat werd aangepakt, gaf Halsema de kans om met haar STAMP! het pleit ten gunste van Dibi te beslechten.

In dit stadium althans. Ik kan me niet voorstellen dat ze hem voluit zal steunen in de strijd met Sap, die ondanks onhandig manoeuvreren wel degelijk de lijn-Halsema van de laatste jaren doortrok, door zich via de Kunduz-constructie in te likken bij het zittende kabinet. Had dat handiger gekund, eigenlijk? Dat moet worden betwijfeld. De interne reacties lieten zien dat vooral GroenLinks als partij zelf, nog niet klaar was voor het type spagaat dat het regeringspluche nu eenmaal regelmatig vereist.

Wat overigens heel grappig is, is dat Halsema met terugwerkende kracht de waarheid heeft aangetoond van de uitspraak die zij in het begin van haar carrière als fractievoorzitter van de GroenLinkse 2eKamerfractie deed, namelijk dat de fractievoorzitter niet direct ook als leider van die partij kon worden beschouwd. Dat zat zo:

Morton’s Fork
In de rel rond oud-communist en toenmalig GroenLinks-senator Sam Pormes onttrok Halsema zich eind 2005 als pas aangetreden fractievoorzitter aan elke verantwoordelijkheid door te stellen, dat zij als fractievoorzitter niet direct leider van de partij GroenLinks was, zodat zij zich niet geroepen voelde hierom op te stappen. Een typisch gevalletje waarop normaal gesproken Morton’s Fork van toepassing is. Als leider van GroenLinks was zij immers verantwoordelijk voor wie de partij vertegenwoordigden (parallel aan iets onbenulligs als ministeriële verantwoordelijkheid, ook al decennia stevig in verval) en had ze qualitate qua moeten opstappen. Maar als zij de verantwoordelijkheid niet nemen wilde, zou ze dus ook geen leider van GroenLinks zijn. Logischerwijs was ook dan opstappen aan de orde geweest. Maar de media lieten het rusten (ze lachte zo lief) en Halsema kwam er mee weg.

Halsema bewees vrijdag, dat het leiderschap van GL inderdaad niet ligt bij de fractie of het partijbestuur, maar nog steeds achter de schermen, bij haarzelf. Wat vrijdag getoond werd, was dat het moreel gezag van de mythe-Halsema dat door de jaren heen zorgvuldig opgebouwd was, de dominerende kracht binnen GroenLinks geworden is. Om deze reden ook zal zij Tofik Dibi de komende weken niet voluit steunen. Dibi is een potentiële brekebeen van een type waar geen enkele partij op langere termijn veel plezier aan beleeft, die er verstandig aan had gedaan zich te beperken tot het soort rol dat iemand als Harry van Bommel (SP) speelt: prominent, maar geen uithangbord voor het electoraat als het er op aan komt een fatsoenlijk gezicht te tonen.

Vrijdag heeft Halsema haar partij laten voelen wie er de baas is. Dat zij, na haar eerste interveniërende tweet ten gunste van een lijsttrekkersdebat daar nog achteraan tweette, dat ze zich er verder niet mee wilde bemoeien, onderstreepte dat slechts. Ook als Sap de tweestrijd met Dibi, zoals verwacht mag worden, in haar voordeel zal beslechten, zucht zij nog steeds onder de schaduw van Femke Halsema. Welke bokkesprongen zij verder ook maken zal om daar overheen te springen.

---

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.