Stikstofcrisis is het politieke woord van de dag. Helaas is het het verkeerde woord, aangezien het hier gaat om een bestuurlijke crisis, waarvan het kabinet weg kijkt.

Dat weg kijken wordt versterkt door de gevolgen en implicaties die een oplossing van deze crisis zou vragen. Zoals maar al te vaak gebruikelijk in Nederland wordt niet de wortel aangevat, maar de verschijnselen. Het wordt pappen en nathouden. Elke “oplossing” kan derhalve niet meer dan een lapmiddel zijn. En inderdaad:

Een oplossing zou “interne saldering” kunnen zijn. Daarbij zou tijdens de bouw tijdelijk meer stikstofuitstoot kunnen worden toegestaan, als dat achteraf gecompenseerd wordt doordat huizen energie-neutraal zijn. Ook het inzetten van meer elektrische voertuigen bij de bouw kan een oplossing zijn.

De stikstofcrisis is mede ontstaan door het vaststellen van regels waarmee Nederland wilde tonen voorop te kunnen lopen, maar door hier vervolgens mee te marchanderen bleek dat in de praktijk mee te vallen. Sinds een dwangmatig milieugelovige bij de rechter afdwong dat deze regels – grotendeels ooit ingevoerd als gevolg van de niet-bestaande Zure Regen crisis van de jaren tachtig en negentig – naar de letter moesten worden uitgevoerd, zitten we in wat nu de stikstofcrisis heet. Met stikstof heeft het niet meer te maken dan dat het een aanleiding is, geen probleem van belang als het staande beleid zou zijn doorgezet.

De stikstofcrisis is ook niet het eerste gevolg van de bestuurlijke crisis waarin ons land is verzeilde sinds rechters meenden de overheid met hun overtuigingen te moeten opzadelen, middels de Urgenda-zaak. Die Urgenda-zaak legde een crisis binnen de rechterlijke macht bloot, waaraan de regering haar vingers niet wenst te branden. De stikstofcrisis is een direct gevolg van hetzelfde principe – en dus eigen schuld van de regering. Door de overheid in algemeenheid te binden aan ooit vastgestelde normen voor specifieke – of relatief kleinere – kwesties, worden die opgeblazen tot zaken van nationaal belang. Zo hebben rechters een vorm van willekeur geschapen die de regering de gelegenheid ontneemt een prioritering aan te brengen in beleid en voorschriften die zij uitvaardigt.

Het is juridisering van het overheidsbeleid, mogelijk geworden op basis van dubieuze rechterlijke uitspraken. Zoiets kan niet goed gaan, en had daarom direct in de kiem gesmoord moeten worden. Dat de regering nog steeds geen aanstalten maakt dat te doen zijn signalen van de zwakte van de regerende groepen en hun intellectuele gebreken. Bijkomend is dat het steeds lastiger zal worden het hele juridische Urgenda-bouwwerk terug te draaien. Oók, door het te verwachten geblèr van maatschappelijke groepen die nu hun kans schoon zien beleid door te drukken dat niet in het landsbelang is, en waarvan de verwezenlijking anders luchtfietserij zou zijn gebleven. De stikstofcrisis laat zien waar dat heen gaat, en het zal de laatste poging niet zijn  De specifieke belangen die worden gepresenteerd als algemeen belang overstijgen zo de vrijheid van handelen van de regering op vrijwel elk terrein, en zullen haar uiteindelijk vleugellam maken – ook al zijn het maatregelen die de premier kennelijk zitten ziet, gezien de indolentie van achtereenvolgende kabinetten om die Urgenda-kwestie juridisch te smoren.

Ondertussen wordt hierdoor het parlement óók steeds verder buiten spel gezet. Vrijwel elk nieuw beleid zal kunnen worden gestopt met wijzen naar obscure regels, en de dreiging met een gang naar de rechter. Dat dit uiteindelijk gebaseerd is op de gedachte dat het welzijn van de maatschappij gerechtelijk kan worden bepaald schijnt in Den Haag nog niet doorgedrongen, maar het is bestuurlijk een levensgevaarlijk concept.

De stikstofcrisis laat ook zien dat de rechterlijke macht totaal uit het spoor gelopen is, en haar zinnen en overtuigingen te veel een rol laat spelen bij hun werk, dat mechanischer van aard zou dienen te zijn dan men blijkbaar accepteren wil. Als de regering weigert – zoals tot nu toe – hier stappen te nemen is er maar één mogelijke weg om te gaan: gerechtelijk dezelfde stappen nemen die noodzakelijker wijs vanuit de wirwar van regelingen die ons land rijk is een diametraal andere uitkomst moeten hebben. Bijvoorbeeld door de regering een proces aan te doen – een lawine gelijksoortige processen zou nòg beter zijn – vanwege de in het parlement geweigerde kostenplaatjes die met het beleid zijn gemoeid. Niet vanwege de schending van de parlementaire rechten, maar vanwege de schending van de rechten van maatschappelijke participanten die nu niet in staat zijn deugdelijke plannen te maken voor de toekomst.

Als een dergelijke eis wordt toegewezen zal de regering moeten beseffen wat zij heeft nagelaten, en wat de gevolgen kunnen zijn. Wordt die eis afgewezen, dan is gedemonstreerd dat de rechterlijke macht politiek bedrijft op basis van onzinnig opblazen van regels die daarvoor nooit waren bedoeld. Ook dan is ingrijpen vereist, omdat dan recht wordt gesproken op basis van pragmatisme in plaats van op principes en de wet – en dat onderstreept een politieke motivatie. Het moet blijkbaar eerst gedemonstreerd worden aleer iemand op regeringsniveau het begrijpen wil.

Bovendien staat de volgende crisis al voor de deur (zie onder). Meer van hetzelfde, door dezelfde clubs. Ze noemen het doordrukken hiervan “onvermijdelijk”. Dat u het weet. Daar gaat uw vakantie in Torremolinos of de Canarische eilanden – als u die nog betalen kon. Zoals hierboven al gesuggereerd: dit gaat pas eindigen als de optie het af te dwingen via de rechter zal zijn beëindigd. Daar gaat ook Schiphol nog achter komen.

Zei ik hierboven niet al iets over de intellectuele gebreken van de regering?