Maandag zitten de ministers van de Eurogroep weer bij elkaar om te bespreken hoe men om moet gaan met de eis die nu vanuit Portugal klinkt. Als men er ook maar een beetje aan toegeeft, staat dinsdag Ierland op de stoep, en zijn de gezagsdragers van Cyprus en Spanje ongetwijfeld doende hun tickets voor Brussel te bestellen.

Het was te verwachten. Nu Griekenland behalve een enorme zak geld ook een extreem gunstig pakket heeft gekregen – mits men lief en braaf in de Eurozone blijft – zijn de andere landen die eerder een bailout verkregen jaloers. En eigenlijk met goede redenen. Portugal heeft rigoureus gesneden in overheidssalarissen (verminderingen tot 25%), en heeft gedaan wat binnen haar mogelijkheden lag. Ierland lijkt optisch zelfs vooruitgang te boeken. Maar beide landen kijken hongerig naar de voorwaarden die de Grieken uiteindelijk bedongen. Vanzelfsprekend weten de regeringen van beide landen dat er redenen waren om de Grieken deze concessies te doen, maar zoals gewoonlijk is dat iets wat een bevolking die zich zwaar gepakt voelt minder makkelijk valt uit te leggen. En dus stellen zij nu eisen in Brussel.

Probleempje is dat juist de extreme doorvoering van het gelijkheidsprincipe binnen de EU een eenvoudige oplossing in de weg staat. Het is normaal gesproken al moeilijk genoeg om tegen een slogan dat “het niet eerlijk is” in te gaan, maar als de klagers ook het objectieve gelijk aan hun zijde hebben wordt het vrijwel ondoenlijk nog een bevredigende oplossing te vinden.

Rutte
Waar de ministers van de Eurozone evenmin erg gelukkig mee zullen zijn, is de uitspraak die premier Rutte afgelopen week in allerlei buitenlandse media liet optekenen:

Als een land zich niet aan de regels wil houden, moet het uit de eurozone kunnen stappen.

Prachtige ironie. Enerzijds erkent Rutte hiermee dat staten (Nederland ook, dus) in de huidige omstandigheden dankzij de Eurozone geen enkele zeggenschap meer hebben over hun eigen toekomst, en benadrukt daarmee het ondemocratische karakter er van. Ergo, de Eurozone staat geen zelfbeschikkingsrecht van volkeren toe, hetgeen bijna honderd jaar geleden nog de ideologie was waarmee het opbreken van keizerrijk Oostenrijk-Hongarije werd verdedigd.

Anderzijds bepleit hij iets waarvan reeds vooraf onwaarschijnlijk lijkt dat het zal worden doorgevoerd. Niet voor niets ontbreken in de verdragen – die de invoering van de euro regelden – exitclausules voor de deelnemers. Volgens de huidige verdragsteksten kun je er in, maar niet er uit. Tegelijkertijd lijkt het zeker, dat de eerste uittreding het gehele weefsel zal ontrafelen. Als het immers een van de armste staten is, laat dit ongetwijfeld een stevige restschuld na. Maar als het een van de rijke landen is dat er uit wil, kan dat het signaal voor alle rijkere landen worden om te vertrekken. Hun taak wordt dan immers steeds zwaarder.

Finland
Het waarom van deze stap van Rutte is onduidelijk. De enige verklaring die hout snijdt is dat binnen de Eurogroep Finland opstandig lijkt te worden. De Finnen hebben al eerder laten doorschemeren dat ze niet van plan zijn voor Jan en Alleman te betalen, zonder gezond perspectief op verbetering. Dankzij die houding is het het land in de Eurozone met de hoogste kredietrating (TripleA positief), en nadat Finland bij de eerste bailouts nog een Grieks onderpand bedong, is het land al enige tijd omineus stil over dergelijke aanvullende voorwaarden. En dat na het opvallende poliieke initiatief eind september. Dat suggereert ten minste dat de regering in Helsinki op andere stappen zint. Maar een plotseling vertrek van Finland uit de euro zou mogelijk nog desastreuzer zijn voor de gezamenlijke munt dan een Grieks faillissement.

Indien men de mogelijkheid heeft te vertrekken, is de stap zetten vaak moeilijker dan in geval men niet mag, en men zich een weg naar buiten banen moet. Zeker als de sancties die op een vertrek komen te staan zeer zwaar zouden zijn. Als formeel Finland de mogelijkheid krijgt onder voorwaarden uit de euro te stappen, zou dat paradoxaal genoeg de enige kans kunnen zijn het land voorlopig voor de Eurozone te behouden.

Dat neemt natuurlijk niet weg, dat als je op een punt belandt dat je dergelijke desperate maatregelen nodig hebt om de boel bij elkaar te houden, de nood toch wel hoog gestegen is.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.