Eerder afgelopen week werden er in Italië twee referenda gehouden over grotere autonomie, in de regio’s Lombardije en Veneto. In beide gevallen was de meerderheid voor die grotere autonomie enorm. De Italiaanse regering gat er nu over praten.

Het verschil met de reactie van de Spaanse regering op het streven in Catalonië is gigantisch, maar deze referenda gingen dan ook niet over volledige onafhankelijkheid, maar over meer autonomie. En in de context van Italië betekent meer autonomie minder afdragen aan de armere zuidelijke delen van het land. Heel bedreigend voor de Italiaanse eenheid waren deze referenda daarom niet. Maar ze passen in een trend van verminderde solidariteit van rijke landsdelen met armere. Maar al te vaak zijn het juist de rijkere regio’s waar de roep om meer autonomie weerklinkt.

Dat stelde de Italiaanse premier instaat geruststellende woorden te uiten:

“Here we are talking about how to make Italy work better. We are not calling into question Italy and its unity,” Gentiloni said during a visit to an oil refinery close to Venice, the capital of the northeastern Veneto region.
“The government is ready to look into the merits of this … it will be a complex discussion that can’t be done in five minutes,” he added.

Dat zal allemaal best, maar het is wel degelijk een volgende stap die ooit begon met het oprichten van de Lega Nord, een Italiaanse rechts-nationalistische partij. Basis was het onevenredige beroep op solidariteit door het arme Italiaanse zuiden. En dat is herkenbaar in de cijfers:

The most delicate negotiations are likely to be over tax returns, with Veneto demanding that it be allowed to spend 90 percent of all the taxes raised on its own territory.
Among Italy’s 20 regions, Lombardy and Veneto account for just under a third of its economic output and are home to around 25 percent of its population.

Voorlopig zal er nog niet heel veel gebeuren, ook omdat alle onderhandelingen zullen worden ‘verstoord’ door nationale verkiezingen in mei. Pas de volgende Italiaanse regering zal in staat zijn na onderhandelingen een besluit te nemen, voor die tijd is onzeker hoe ver men komen zal.

Desondanks is het patroon binnen de grotere nationale staten van de EU herkenbaar: rijkere landsdelen ontvluchten hun armere buurgebieden door een groter deel van hun belastingafdrachten op te eisen. Op langere termijn is dat een situatie die de EU welgevallig zal zijn, omdat het het gezag van de centrale regeringen van de lidstaten ondergraaft.