Is de term theoterrorisme geschikt voor religieus geïnspireerd geweld? Heeft het gevolgen; past het binnen maatschappelijke ontwikkelingen?

Het artikel van David Pinto zaterdag blijkt voedsel te zijn voor een uitgebreider debat over de toepasbaarheid van het begrip theoterrorisme en de er uit volgende implicaties. Daarvoor geven we de komende week (of eventueel langer) alle ruimte door dagelijks een opinie van een geselecteerde wetenschapper, schrijver of opiniemaker te plaatsen. Een vandaag verwacht stuk bleek nog niet gereed, zodat vandaag Juvenalis daarom de honneurs waar neemt.

Wie, hoe, waarom en de definitie

Mijn problemen met het concept theoterrorisme zijn divers, al erken ik zeker de scheiding tussen wat we kennen als regulier jaren-zestig-en-zeventig-terrorisme en dat van bijvoorbeeld de islam. Maar een goede benadering voor vrijwel elke overdenking van een vraagstuk is door vraag en antwoord eerst eens om te draaien. Volgens de theoterrorisme-definitie zoals die voorligt is de terreur vanuit het geloof verschillend van die vanuit politieke doeleinden. Is dat werkelijk waar? Het is een axioma dat tot nog toe niet ter discussie werd gesteld, maar de logica van die omissie ontgaat mij. Ik zal er in dit betoog voortdurend langs scheren, maar de uitwerking van de logica aan de lezer overlaten.

Maar eerst is er de datering van de eerste daad van modern theoterrorisme, die door David Pinto ietwat speculatief werd geplaatst bij de moord op de Zweedse premier Olof Palme (1986), Hans Moll plaatst het bij de fatwah van Khomeiny tegen Salman Rushdie. Beiden zitten er naast, en dat is een ietwat pijnlijke constatering. Want niet alleen was de moord op Anwar Sadat in 1981 de eerste geslaagde salafistische aanslag, maar de analyse van achtergrond en religieuze connecties vindt u terug in het boek waarmee Hans Jansen zaliger internationaal zijn naam vestigde als groot kenner van de islam: The Neglected Duty: the creed of Sadat’s assassins, gepubliceerd in 1986.

Jansen liet in dat werk zien dat deze politiek geachte moord vanwege het sluiten van vrede met Israël een sterke islamitische achtergrond had, en daarvan niet kon worden los gezien. En met die vermenging van politiek en terrorisme is van start af deze daad weliswaar aan de islam en de religieuze kant er van verbonden, maar tevens aan de politieke overtuiging die de islam ook eigen is: de gedachte dat de islam over alles dat leeft dient te heersen. Uit Allah’s naam, dat spreekt.

Het einde der tijden
Dat geldt speciaal de onderbreking van de strijd tegen de in de Qu’ran zo verafschuwde joden, die niet mag worden gestaakt anders dan voor een adempauze. Leert de islam niet dat pas na de dood van de laatste jood het einde der tijden zal aanbreken? Het is een curieuze eigenschap van veel geloven dat ze zich altijd drukker maken over de nadering van dat einde der tijden en de bevordering daarvan, dan over hoezeer we zullen lijden alvorens dat gewenste moment te bereiken. Want het doel van geloven lijkt altijd en opnieuw een einde aan de bestaande orde der dingen te maken, terwijl hun hoogste doel in mijn ogen slechts kan worden gezien als een verklaring er van.

Maar, we dwalen af. Een klein beetje. Want het zijn niet alleen de terroristen namens het geloof die zelfdestructief zijn, kunnen we uit bovenstaande concluderen. Alle gelovigen met een diepe overtuiging die op weg zijn naar een eindtijd waarna het paradijs hen geworden zal.zijn dat. De haast waarmee ze dat nastreven zou weerzinwekkend zijn als ze er niet zo gelukzalig bij keken, en als allen gewelddadig waren. Dat is echter niet het geval – volgens de geldende definities althans. Niet actief agressief.

Westerse zelfvernietigingsdrang
Pijnlijker wordt het echter als we naar de westerse pendant van zelfvernietigingsdrang kijken, die we kennen als het Gutmenschdom dat propageert dat alle mensen – vooral diegenen die het niet zo goed hebben getroffen – zich naar Europa dienen te spoeden teneinde hier het paradijs te bekomen. Zullen ze dat hier vinden? Aanvankelijk, wellicht. Het geloof, de diepe overtuiging van het Gutmenschdom, is direct herkenbaar als zowel zelfvernietigend als getuigend van een groot schuldgevoel, dat in haar aard eveneens een zelfvernietigende kracht betreft.

Dat wordt verborgen door de subtiele omweg van de hulpbehoevendheid van de gebruikte modus (de asielmigranten), maar het is en blijft een onzinnige doorredenering tot in het uiterste. En dat is precies waar de overtuiging van het geloof en die van de persoonlijke waanzin elkaar vinden. Het is tevens een ontkenning van elke rationaliteit – van het soort dagelijkse waanzin waar niemand nog van opkijkt, maar wat het daarom niet minder onwerkelijk maakt. Stel u voor dat u in 1985 iemand een krantenpagina van bijvoorbeeld 18 augustus 2020 voor zou lezen. Het lijdt geen twijfel dat hij u voor een krankzinnige fantast zou houden, met als argument dat de wereld zo gek niet geworden zou kunnen zijn.

Wij weten beter, maar we zijn er dan ook aan gewend. Geraakt.

Theoterrorisme is derhalve niet alleen de wens met gewelddadigheid en moordzucht een groep mensen tot onderwerping te brengen – het is evenzeer de drang hen vanuit de diepste overtuiging van een misplaatste hoogst ethische moraliteit er van te weerhouden zichzelf te verdedigen tegen de mensen die hen de keel willen afsnijden, juist om onderwerping aan anderen af te dwingen.

Wat te verwachten van de panda?
De cultuur van het westen maakt zich nog het meest bezorgd om de panda – onze natuurlijke evenknie.

Mijns inziens getuigt het niet van respect om een dier dat besloten heeft zich de rest van zijn bestaan op aarde te vermeien met het kauwen op bamboe, te dwingen zich voort te planten als het daar zelf geen zin heeft. Maar we mogen ons gelukkig prijzen dat de panda’s niet proberen ons te dwingen eveneens op bamboe kauwend het einde van ònze tijd af te wachten. Wellicht vindt u dit een absurd concept omdat het niet aan de orde is.

Correct. Maar wat zou een panda doen als die daartoe de macht kreeg toebedeeld? Vanuit zichzelf redenerend zou de panda er van uit gaan dat er niets beter is dan op bamboe kauwend langzaam aan uit te sterven. Het dier zou ons er niet met geweld toe dwingen, oh nee. Maar het is een gevolg dat je verwachten mag, en afgedwongen met de beste bedoelingen.

Theoterrorisme is daarom een te smal gedefinieerd begrip, of te weids. In die zin ben ik het met David Pinto eens dat het jodendom en het christendom hun gewelddadige attitudes hebben verlaten. Toch wil ik staande houden dat dat in het geval van het christendom – en het Gutmenschdom als haar directe opvolger – met andere middelen maar net zo agressief wordt voortgezet. Het duikt niet alleen zo plotseling op als een islamitische vrachtwagenchauffeur die op weg aar het Paradijs besluit de boulevard van Nice schoon te vegen in de hoop zijn wandaden in de ogen van Allah zo te kunnen compenseren, maar toch is het vernietigender. Het duikt evenzo – en voortdurend – op in de mensen die met misplaatste ethische argumenten weigeren zichzelf tegen moorddadige medemensen te verdedigen.

Moet dat kunnen? Het willen voorkomen brengt de panda’s in herinnering.

Onze ethiek en wat daar uit voortvloeit
Ethiek is een onderwerp waar ik me nooit zeer om bekreund heb – ik vind het te kunstmatig. Al is me wel gezegd dat ik me het meest gangbare wel degelijk eigen heb gemaakt. Als autist voel ik dat zo niet, maar wie weet is het waar. Dat betekent niet dat ik geen ethiek van mezelf heb, maar mijn ethiek is gebaseerd op zelfpreservatie. Zelfpreservatie met in acht nemen van een nette en welwillende omgang met mijn omgeving. In mijn ogen is iedereen die anderen excuseert niet hetzelfde na te streven evenzeer een terrorist als de terroristen die een daad van terreur volvoeren. Wie zich realiseert hoe het Amsterdamse stadsbestuur hiermee om gaat ziet in die tegenstelling in optima forma ook de harmonie er tussen gedemonstreerd. Want de kuddegeest schrijft voor dat een schizofreen nooit alleen is.

---

Juvenalis – vaste columnist van Veren of Lood – is een halve autist (certified als hele). Hij ziet daarom niet altijd hetzelfde als andere mensen. Is geïnteresseerd in alles wat het leven interessant maakt, en kan zich enorm verbazen over de ophef die onbelangrijke zaken vaak genereren. Hij is liefhebber van detectives, SF en strips. Zijn oude columns staan op dit blog en deels ook hier: http://juvenalisa7.blogspot.nl/2010/

Twitter: @JuvenalisA7

Morgen is het de beurt aan Wim van Rooy

---

De andere bijdragen aan het Debat Theoterrorisme vindt u hier