Fact checkers winnen snel aan populariteit. Wèlke facts zij checken wordt al niet meer gevraagd, en dat dat aan censuur kan grenzen snapt men niet.

Ze zijn als paddestoelen uit de grond geschoten in het Nederlandse media-landschap, de fact checkers ofwel feitencontroleurs  Vroeger, toen er nog veel goede reporters bij de kranten (en nog veel langer geleden) bij de omroepen zaten, onderzocht de journalist zelf de feiten, woog ze af, raadpleegde een breed spectrum aan bronnen (internet bestond nog niet) en plaatste de informatie na enig delibereren in de juiste context. Een zeer ervaren eindredacteur deed de laatste controle op feiten, bronnen, taal en stijl.

Das war einmal.

Maar omdat de huidige generatie ‘journalisten’ vooral gespecialiseerd lijkt te zijn in het kopiëren en plakken van de persberichten waarmee ‘communicatiespecialisten’ hun mailboxen volplempen, is er een behoefte ontstaan aan fact checkers. Deze mensen checken artikelen ná publicatie op de juistheid van feiten en informatie van de weergeven bronnen. Dat is althans de gedachte. Fact checking wordt een vorm van hogere orde van journalistiek toegedacht. Zij die hun wijsheid laten neerdalen vanaf de top van de Olympus en de absolute, onomstreden waarheid verkondigen.

‘De betere mensen’
Factcheck-diensten vinden we onder andere bij persbureaus als DPA, AFP en Reuters. Nu eens doen de media (CNN is daar een ‘ster’ in, Twitter gebruikte dat weer om president Trump mee te ‘corrigeren’) het zelf, dan weer huizen de checkers bij universitaire clubjes voor journalistiek en media, of zijn de op eigen gezag en titel actief als zelfbenoemde deskundologen, bijvoorbeeld op of via Twitter, Quora, YouTube en Facebook. In Nederland zijn onder meer het Franse persbureau AFP (Universiteit Leiden) actief, met bekende zemelende Twitter-neuzelaars als @JpeterBurger, @APleijter en de Belgische Knack’er @ArbiterOfTweets Rien Emmery.

Een en ander leidde tot magnifieke onthullingen als ‘Flesje handgel kan niet exploderen in warme auto’ of ‘Onbewezen: luchtvochtigheid sleutelfactor verspreiding Corona-virus‘ onlangs op 22 april, waarin de onderzoeksmethode van Maurice de Hond onderuit wordt gehaald. Terwijl een wereldwijd geciteerde paper in The Lancet in februari van dit jaar op dezelfde risico’s wees – dat hadden de fact checkers kennelijk gemist – en het RIVM inmiddels veel te laat hetzelfde heeft toegegeven.

Fact checken is nutteloos – eerder een vorm van censuur – zeker wanneer het met onbekwame hand wordt gedaan. En wie en wat ga je checken en wat niet? Is er een motief of agenda? Onbelangrijk zijn fact checkers niet, want een duimpje omlaag van dit topjournaille kan tot gevolg hebben dat content van social media wordt verwijderd of van ‘het vlaggetje ‘onjuist’ voorzien. Ook social media houden de ‘feiten’ in de gaten en gaan daarmee geheel naar eigen inzicht mee om. Google: idem dito.

Fact checkers gecheckt
Een paar maanden monitoren van fact checkers biedt een aardig inzicht in hun mores. Het resultaat zal u niet verbazen: ze zijn bovengemiddeld anti. Anti-Trump, -Rusland en -China. Hun sympathie gaat uit naar Groen, de EU, de regering, en zijn het eens met vrijwel alle vooroordelen die door MSM, omroepen en goede-doelenclubs en NGO’s worden ondersteund. Ze zijn tegen Wilders, Baudet, Johnson, Bolsonaro, tegen blank, en voor negers en islamieten. De internationale club van fact checkers IFCN/Poynter wordt betaald door onder andere de Open Society Foundation van George Soros, Google en Bill en Melinda Gates.

Discussie zinloos
In discussie gaan met fact checkers is over het algemeen zinloos, ze zijn te zeer verstrengeld met de belangen van hun subsidiegevers, de media zelf of de regering. Juist de clubs die garant staan voor het grootste deel van de desinformatie (hallo minister Ollongren!) waarvan we dagelijks kennis mogen nemen. Wanneer je een kritische vraag stelt over de onderzoeksmethode krijg je geen antwoord, ze laten de belangrijkste vragen buiten beschouwing of framen de context.

Hè? Nee toch? Bah!

Zie bijvoorbeeld hieronder een belangrijke check van de Nieuwscheckers te Leiden, over een nieuw bord van ProRail.

DIT IS EEN HOAX!, roepen ze verheugd. Met gevoel voor humor zijn fact checkers kennelijk nauwelijks gezegend.

Zoals YouTube, Facebook, Google en Twitter achter de schermen in aanleg linksdraaiend zijn, zo varen factcheckers op hetzelfde kompas. Met als resultaat dat de censuur vanuit links toeneemt. In plaats van te checken of bronnen en artikelen voldoende feitelijk en correct zijn, bepalen de checkers of er wel scherp genoeg door de deugbril wordt gekeken, en de juiste argumenten worden gebruikt. Hun onafhankelijkheid is daarom een fabeltje.

Zelf gebruik ik als fact checker vooral mijn eigen Twitter-tijdlijn. Wanneer je een goed gebalanceerd gezelschap van Twitteraars volgt, komen hoaxes snel uit en zijn betere bronnen gemakkelijk te vinden. Een aardige fact checker voor internationaal nieuws is verder Snopes.com, hoewel ook zij een beetje naar links leunen. Wie de politieke voorkeuren van een nieuwsbron wil beoordelen kan zijn licht opsteken bij Media Bias/Fact Check (MBFC).

Ceterum censeo: fact checkers – we hebben u niet nodig, we doen het zelf beter. Lezers, stuurt u hieronder ook even uw eigen favoriete fact checkers in?

PS. De fact checks van Breitbart zijn vaak ook erg goed!

---

Meer over censuur en haar bijverschijnselen leest u hier op Veren of Lood.