Het proces dat thans – in het kielzog van debatten over Brexit – het Britse Labour verscheurt is om heel veel redenen bijzonder interessant.

Wat mij betreft overigens vooral met betrekking op de definitie van de doelgroep door respectievelijk socialisten en sociaaldemocraten. Er tekent zich een onverwacht duidelijke scheiding af die ook reflecteert op wat er in Duitsland (Die Linke) en Nederland (SP) binnen vergelijkbare partijen gebeurt. Het zou de ontstane breuk binnen Labour uiteindelijk definitief kunnen maken, alle pogingen op dit moment tot lapmiddelen ten spijt.

De afsplitsing van Labour die in de jaren tachtig via fusies uiteindelijk in de LibDems eindigde, noemde zich in het tussenstadium niet voor niets de Social & Democratic Party (SDP). Het was een partij die dichter bij het continentale ideaal van een sociaaldemocratische partij kwam dan het UK ooit gezien had. Uiteindelijk werd dat dan ook de ondergang van de SDP. Britse sociaaldemocraten vervoegden zich voortaan toch maar weer bij Labour, en de successen van Tony Blair deed veel mensen vermoeden dat Labour toch een nette klassieke Europese sociaaldemocratische partij bleek. Ten onrechte.

Nu is zowel de kracht als de zwakte van een sociaaldemocratische partij dat zij de neiging tot een regenboogmodel vertoont. De kracht hiervan is dat in economische voorspoedige tijden een dergelijke partij via het eendracht-maakt-macht principe veel zal kunnen bereiken. De zwakte is dat in tijden van neergang de strijd tussen al die kleuren van de regenboog tot afsplitsingen zal leiden.

Dat kun je van Nederland met zekerheid zeggen. Het gedachtegoed dat grosso modo rond 1980 binnen de PvdA werd verenigd is intussen uiteen gespat. De eertijdse groepsbelangen zijn verdeeld over PvdA, PVV, SP, DENK, 50+, de PvdD en zelfs delen van GL en CU. Elk van die deelgroepen concludeerde op een bepaald moment dat zij groot genoeg was, en dat een verlengd verblijf binnen de PvdA hun doelen te weinig helpen zou. Het drama binnen de PvdA was dat de realiteit al deze groepen gelijk gegeven heeft.

Gaan we terug naar Labour, dan zien we dat nu wordt gepoogd verschillende stromingen binnen de partij te institutionaliseren door hun verschillende visies te erkennen onder de vlag van Labour.

Disaffected Labour MPs are to be asked to join a new group within the party in a bid to avoid further resignations

Dat gaat niet werken. Het leiderschap van Corbyn en zijn moeilijkheden met een duidelijke lijn ten aanzien van Brexit gaan uiteindelijk in tegen de lijn die het grootste deel van de Labourleden zal volgen: die van een verlengd verblijf in de EU. Maar binnen Labour heeft Corbyn paradoxaal gezien nog voldoende steun om aan te blijven als leider, en met het vertrek van Chaka Umunna verdween een belangrijke kandidaat om het eventueel tegen hem op te nemen. De koers van Labour zal zich de komende tijd derhalve niet fundamenteel wijzigen.

Vorige week liet Hannibal direct al zien dat de drie Conservatieven die zich bij de nieuwe (sociaaldemocratische) Independent Group hebben aangesloten geen structurele ontevredenheid vertegenwoordigden, maar af kwamen op de anti-Brexit-gevoelens binnen de nieuwe Independents. De Brexit-kwestie is echter wel degelijk de sleutel tot deze afscheiding, maar om dat te zien moeten we eerst afdalen naar het basis-niveau van deze discussie.

Het basis-niveau
Op dat basis-niveau werkt het als volgt: de essentie van de discussie rond Brexit vanuit Britse sociaaldemocratisch oogpunt is dat het verraad pleegt aan het ideaal dat ik kort kenschets met Alle Mensen werden Brüder. Deze mensen achten het internationalistische ideaal van wereldwijde verbroedering en verbreiding van dergelijke waarden van het hoogste belang, en laten dat prevaleren op de belangen van wat Labour-lefties zien als de groep waarvoor zij in essentie streven: de Britse onderklasse. Dit kun je zien als nationalistisch, maar dat is slechts ten dele waar. Hun analyse is niet anders dan die van Stalin toen hij zijn ideeën zette tegenover die van Trotski, die streefde naar de Wereldrevolutie: Stalin wilde eerst de revolutie binnen één land voltooien.

Hoe dat verder afliep is voor deze discussie niet van belang, aangezien dat ligt in het verlengde van het feit dat de menselijke natuur garandeert dat socialisme nooit werken zal.

Waar het wèl om gaat, is dat de vertrekkende sociaaldemocraten meer zien in een EU-breed ideaal. Dit betekent dat ze minder waarde hechten aan de collectieve verantwoordelijkheid die de achterblijvende Labour-leden voelen ten opzichte van hun gekozen doelgroep, maar meer hoop vestigen op een internationalistische politieke aanpak van zaken waar Brits radicaal links relatief weinig van verwacht.

Overigens verwacht ik dat Labour op termijn weer één partij zal vormen. Het Britse kiesstelsel maakt dat onontkoombaar. Men zal moeten wachten op de volgende Tony Blair, wier opgang in het Labour van vandaag de dag vrijwel onmogelijk zou zijn.

De breuklijnen in Labour zijn principiëler dan alleen een kwestie van gematigd versus radicaal, aangezien het internationalisme van de Blairites een andere politieke as betreft dan de collectivistische verantwoordelijkheid die de Corbynites voelen. Dat dit niet wordt onderkend maakt het debat daarom ook onmogelijk om rationeel te voeren.