De discussie over racisme en andere vooroordelen is zèlf gebaseerd op vooroordelen vindt Toon Kasdorp.

Een tijd geleden ging ik de dag voordat er een antiracisme demonstratie zou worden gehouden een vriend op zoeken die in het OLVG lag. Ik zette mijn fiets weg en zag aan de overkant bij het Oosterpark een kort gevecht tussen twee Marokkaanse jongens op een scooter, die een jonge passant zijn headphones van het hoofd rukten en ermee vandoor wilden gaan.

De beroofde Nederlander liet het niet gebeuren, sprong er boven op en greep zijn eigendom terug. Het ging allemaal zo snel dat de twee rovers op de scooter al weer verdwenen waren voor de omstanders in de gaten hadden wat er was gebeurd. Ik zag dat de jongen geschokt was. Ik liep erop af om hem te vragen of hij een kop koffie wilde, om wat te bekomen van de schrik, maar hij had een afspraak en moest door.

Wat mij opviel was dat de mensen die zich om de beroofde jongen verzamelden van dezelfde soort waren als die de dag erna meeliepen in die antiracisme-optocht. Vriendelijke en geschokte Nederlanders, meest vrouwen en allemaal een beetje uit hun doen want wie begrijpt zo iets nu.

Ik denk dat de deelnemers aan de optochten tegen racisme er beter aan zouden doen eens goed na te denken over wat er gebeurt in deze stad en daar niet zo blind en dom Wilders voor aansprakelijk moeten stellen. Slechte mensen zijn van alle tijden en van alle bevolkingsgroepen maar het tolereren van slechtheid in hun midden is toch wel erg typerend voor de Marokkanen.

Premier Rutte antwoordde ooit wat badinerend op een vraag van een buitenlandse verslaggeefster, dat we hier zwarte en geen blauwe of rooie Pieten hadden. Wat hij er mee wilde zeggen was dat ze niet moest zeiken en zich niet moest bemoeien met dingen waar ze geen verstand van had. Dat er in Nederland gediscrimineerd zou worden vanwege zwarte Piet is te gek voor woorden en mensen in het buitenland die denken van wel zijn van God los. Dat was ongeveer wat onze premier bedoelde, geloof ik.

Dat in Nederland alledaags racisme bestaat wil ik wel aannemen, want achterlijke mensen heb je overal. Maar meer dan in andere landen? Daar geloof ik dan weer niets van. De Surinaamse antropoloog Esajas vindt van wel en schreef daar een geleerd stuk over in de Volkskrant. Hij verstaat onder racisme het- al dan niet bewust – systematisch uitsluiten en discrimineren van groepen, op basis van stereotypen.

Eerst maar even het begrip stereotypen. Daar bedoelt hij geloof ik mee de eigenschappen die aan groepen worden toegedicht op grond van statistische ervaringen of veronderstelde ervaringen. Negers zijn dom is zo’n stereotype, omdat men er van uit gaat dat een representatieve steekproef uit zou wijzen dat Surinaamse creolen gemiddeld een lager IQ hebben dan hun Hindoestaanse landgenoten. Dat is een stereotype omdat, ook al zou een statistisch zorgvuldig uitgevoerd onderzoek dit resultaat laten zien, dat nog helemaal niet wil zeggen dat Esajas minder intelligent zou zijn dan mijn Hindoestaanse kapper.

Dat klopt, maar het onderzoek laat wel de voorspelling toe dat er vaker een Hindoestaan dan een Creool president zal zijn van de Surinaamse centrale bank, ook al zijn er meer Creolen dan Hindoestanen in Suriname. Ook is het aantal coassistenten in Amsterdamse ziekenhuizen van Hindoestaanse afkomst groter dan het aantal Creolen. Het zegt met andere woorden iets over groepen maar niet noodzakelijk over individuen.

Omdat we op grond van humanistische vooroordelen dit soort onderzoeken niet serieus verrichten kunnen we van stereotypen geen harde feiten maken. Daarom zit er in al dit soort beweringen een flinke foutenmarge en dat houden we graag zo. Zorgt dat voor discriminatie? Wel degelijk. Feiten onder ogen zien is niet discriminerend maar mensen bevoordelen of benadelen op grond van veronderstellingen is dat wel.

Dan het begrip racisme. Esajas noemt racisme het al dan niet bewust systematisch uitsluiten en discrimineren van groepen op basis van stereotypen . Hij zelf is programma manager aan de UvA en oprichter en voorzitter van New Urban Collective, een organisatie in de Bijlmer, waar U meer over kunt lezen op hun site.

We gaan ervan uit dat het stereotype bestaat dat Creoolse Surinamers laag begaafd zijn en vragen ons vervolgens af of dat betekent dat Esajas geen kans heeft gehad om te studeren of om na zijn studie een eervolle functie te gaan bekleden op de UvA, de grootste universiteit van Nederland. Hij is, meen ik niet gediscrimineerd of uitgesloten, hoewel hij een stereotype Surinaamse Creool is.

Wat moeten we dan verstaan onder discriminatie? Wanneer je bijvoorbeeld het begrip Marokkaan koppelt aan criminaliteit. Ik heb een stukje geschreven op mijn site dat heet Nieuwe uitgaven en mogelijke besparingen, waarin dat probleem langs komt. Ik ben het met Esajas eens dat je beter de groep criminele Marokkanen kunt definiëren en van een eigen benaming voorzien, zoals bijvoorbeeld Crimimocro’s. Maar ook dan blijft het een negatieve vorm van benaderen van een groep op basis van stereotypen. Terecht lijkt me overigens, want waarom zou je boeven positief benaderen. Discrimineren lijkt me dus te verdelen in verdiende en onverdiende discriminatie.

Esajas vertelt verder over Marokkanen als excuustruzen en over zwarte medewerkers bij bedrijven als troetelnegerinnen. Dat vindt hij een verwerpelijk soort discriminatie en dat ben ik met hem eens. Al een hele tijd lang worden vrouwen en niet-westerse allochtonen in aantrekkelijke functies benoemd omdat men er vanuit gaat dat ze achter worden gesteld. Men vindt dat dit gecompenseerd moet worden. Natuurlijk voelen anderen zich daardoor dan weer gediscrimineerd en dan krijg je negatieve reacties.

Racisme is foute boel en daarom vind ik ook dat we van het soort mensen als Esajas af moeten, al heeft hij natuurlijk alle recht om zijn mening te uiten en mag de Volkskrant dat soort stukjes publiceren.

---

Dit artikel verscheen eerder vandaag ook op het Blog van Toon Kasdorp