De klimaathoax maakt de schizofrene positie van de SP steeds moeilijker te handhaven. De Tomatenpartij zit in de soep, zou je kunnen zeggen.

Veel wordt er dezer dagen niet gedaan aan ideologische reflectie bij de SP. In ieder geval niet diepgravend, want de spagaat waarin de partij zich begeven heeft met de deelname aan de klimaathoax-wetgeving toont dat ze haar positie niet goed heeft doordacht. De consequenties er van gaan immers lijnrecht in tegen haar directe belangen en die van haar achterban.

Die schizofrenie laat zich het eenvoudigst samenvatten door te kijken naar wat de formele prioriteiten van de partij zijn en hoe dat uitpakt in de praktijk. Eerst en vooral heb je daar het klassiek-ideologische marxistische punt van de arbeidersklasse waarvoor men het allemaal doet. Maar dat blijkt alleen maar theorie als je beziet hoe de partij manoeuvreert in haar politieke plaatsbepaling ten aanzien van de klimaatwetgeving waartoe ‘links’ recent het initiatief genomen heeft.

Die ‘linkse’ plaatsbepaling blijkt voor de SP nòg belangrijker dan de belangen van de arbeider. Dat al de week na de Kamerpresentatie van partijleider Lilian Marijnissen te beluisteren viel dat het de arbeider niet onevenredig geld mocht gaan kosten bewees dit nog eens ten overvloede. De SP had zich laten meeslepen met het argument dat de gevraagde wetgeving op dit punt uitermate links en logisch was – in de implicaties had niemand zich nog uitgebreid verdiept. Dit is niet alleen dom, maar kan voor de SP catastrofaal uitpakken. Ooit zei toenmalig SP-leider Remi Poppe (geparafraseerd), dat klimaathysterie een manier was om de arbeider uit zijn autootje te jagen. Dat was scherper gezien dan waaraan Marijnissen cs zich willen committeren, en dat gaat de SP opbreken.

Dat de belangen van ‘de arbeider’ en die van ‘links’ steeds verder uiteen zijn gaan lopen is zo’n feit waar men zich bij de SP bewust van zou moeten zijn. Soms lijkt men dat inderdaad, maar bij het minste of geringste trekt men zich terug in de veilige kudde van linkse partijen. Het is daarom geen wonder dat de electorale positie al sinds jaren langzaam maar gestadig af kalft – de spagaat van de SP wordt door haar kiezers beter herkend dan door de partijleiding. Die laatste lijkt te denken dat het goed voorhebben met de arbeider genoeg zou moeten zijn voor handhaving van haar positie – een klassieke misvatting waaraan ook de PvdA ten onder is gegaan. Bovendien is dat iets dat ooit de opkomst van de SP faciliteerde! Niemand zou het probleem daarom beter moeten beseffen dan de Tomatenpartij. In plaats daarvan kijkt men weg en hoopt er mee weg te komen – en daar ziet het niet naar uit.

Het is daarom onmiskenbaar dat de SP een keuze zal moeten maken welke kant op te springen, of zij is gedoemd langzaam te verdwijnen. De vervanging van kopstuk Roemer door kopstuk met erfrechten Lilian Marijnissen heeft geen effectieve verbetering gebracht. De partij blijft sukkelen, en heeft geen uitzicht op beter. Buitenlandse zustergroeperingen van de SP, zoals Die Linke en de linkervleugel van Labour hebben dezelfde problemen, maar Marijnissen cs lijken vooral met afschuw te kijken naar de discussies binnen Die Linke, waar een minderheid inderdaad lijkt te bepleiten de veilige schoot van de linkse familie de veilige schoot van de linkse familie te laten. In plaats van daarvan de meerwaarde van de SP te maken, blijft zij de neus nu hangen achter de nestgeur van links.

Is dat waarvan de meerderheid van haar kiezers hun heil nog verwacht? Ik betwijfel dat zeer, en voorspel daarom een nieuwe achteruitgang bij PS2019. Gaat men zich dan eindelijk eens herbezinnen op onvermijdelijke keuzes, of is het wachten op het moment dat de SP definitief wegvalt uit het peloton middelkleine partijtjes die allen hopen de nieuwe kern van een grote beweging in Nederland te zullen worden? Die kans daarop is voor de SP nu al bijna verkeken.