Over deze kabinetsformatie is het laatste woord voorlopig nog niet geschreven – lange formaties tenderen naar dikke boeken. Maar zonder twijfel zal de analyse van die komende dikke boeken luiden dat Jesse Klaver het belang van zijn partij voor liet gaan op het landsbelang.

Voor die conclusie is geen uitgebreide analyse nodig. Klaver en zijn partij mogen dan zelf denken dat ze hun best hebben gedaan, maar meer dan hun best zich er netjes onderuit te worstelen is het niet geweest. Dat Klaver ter elfder ure in complete wanhoop nog de eis op tafel legde om 5 tot 25000 vluchtelingen uit Afrika extra op te nemen kun je niet anders benoemen. Er staan altijd wel 25.000 aspirant-emigrées klaar op de Libische kust, met vluchtelingenschap heeft dat niets van doen. Tenzij je armoede als logisch argument ziet om hier als vluchteling te worden toegelaten. Zó gek was tot op heden zelfs GroenLinks niet.

Het partijbelang van GroenLinks is dat ze na komende verkiezingen aanzienlijk groter blijven dan de PvdA. Nu kan die verhouding als een uitschieter worden gezien, maar als zij bestendigd wordt is het de nieuwe werkelijkheid. Om het te bestendigen mag Klaver geen vuile handen maken in een kabinet. Ook over maximaal vier jaar zal hij nog steeds de onbevlekte wonderboy lijken, die mogelijk te kort werd gedaan. Daarna is het vroeg genoeg op te gaan regeren. Nu vuile handen maken betekent dat de PvdA weer terug zou kunnen komen.

Niet dat dat gedachtegoed van de PvdA daarvoor veel perspectief biedt, en de mensen om dat eventueel aan de man te brengen hebben ze bij de PvdA ook al niet. Maar wat niet is kan nog komen – safety first, zoals een oude schoolvriend placht te zeggen. Met leedwezen constateerde Klaver daarom dat de ondergrens van VVD/CDA/D66 te ver af bleek te liggen van zijn eigen bovengrenzen. Bovengrenzen van elastiek, dat wel – ze konden desgewenst nog hoger.

Het was daarom niet vreemd dat PvdA-leider Asscher Klaver vanmiddag hard aan viel op diens onwrikbare standpunt. Asscher weet dat de logica gebiedt dat hij als volgende de onderhandelingen in moet. Want de SP wil niet alleen niet, het is zelfs de vraag of SP-leider Roemer daartoe het mandaat heeft. Mogelijk wel van zijn kiezers, maar zijn partij ziet in hem nog slechts iemand die de zetel van de komende partijleider warm houdt. Zo iemand stuur je niet naar onderhandelingen waar je partij toch al over verscheurd zal raken.

Waarom de PvdA en niet de ChristenUnie? Kort gezegd: omdat Pechtold het niet wil. De absoluut onbeschofte wijze waarop hij eerder dat klusje klaarde zou tenminste excuses vereisen aan CU-leider Gert-Jan Segers. Daartoe acht ik Alexander de Zelfingenomene niet in staat. Zodat er nu geen andere partij over blijft om mee te praten dan de PvdA, want een gesprek met de PVV zou een scheur in het motorblok betekenen – zo ver zijn VVD/CDA nog niet. Ook niet, omdat het het naderende einde van premier Rutte als VVD-leider zou betekenen – en van al zijn persoonlijke perspectieven in de EU. Als het gaat om het landsbelang voor laten gaan op persoonlijk en/of partijbelang, dan is Jesse Klaver niet de enige hypocriet in dit gezelschapsspel voor topregenten. Die prioritering is bedroevend maar ook een politiek feit.