Afgelopen vrijdag ontplofte ineens een bommetje in het Nederlandse loonstelsel. De werkgevers willen af van het automatisme dat je als werknemer met de jaren meer geld krijgt. De zogenaamde anciënniteitsschalen.

Is dat een goed idee? Het gaat hier overduidelijk om een bezuiniging, zoals Martin Visser in deze video ook duidelijk maakt.

Maar er is meer. Martin Visser legt uit dat het hele loonstelsel op de schop moet als je hier aan beginnen wilt. Ook met zaken waar de werkgeversorganisaties niet heel blij van zullen worden, want het loon van jongeren zal men dan moeten verhogen, vanwege het toekomstpotentieel. En die jaarlijkse weging van een werknemer vereist een veel beter georganiseerd systeem dan de vaak vrij obligate waardering die afgegeven wordt aan redelijk gewaardeerde medewerkers. Dit laatste geldt vooral binnen de overheid, die hiervan eigenlijk niet uitgezonderd zal kunnen worden.

Middenloon
Maar dat je dan niet ontkomt aan knutselen aan jeugdlonen, en een de facto afschaffing er van, laat zien wat eigenlijk het karakter is van het huidige systeem. Ons huidige stelsel is eigenlijk een middenloon-systeem. Dat werd in de pensioenen een aantal jaren geleden juist ingevoerd om de pensioenbetalingen juist beter in de hand te kunnen houden. Dat men nu een balletje opwerpt over een afschaffing van een identiek salarissysteem voor reguliere werknemers houdt in, dat men vermoedt dat niemand door heeft wat er gebeurt – bij de vakbonden in ieder geval. Voor jongere werknemers zal het zeker wat opleveren, maar of het voor bedrijven gunstig is? Ik betwijfel het ernstig, niet in het minst doordat er een stevig gevecht zal moeten worden geleverd over de verworven rechten.

Een middenloon betekent eigenlijk dat je vroeg en laat in je carrière geld inlevert voor een gematigde loonontwikkeling daartussen. Feitelijk is dat de onuitgesproken afspraak van het Nederlandse loonstelsel altijd geweest. Dit geknutsel zou in geval van een plotselinge overgang betekenen, dat veel mensen buitenproportioneel worden benadeeld. Gecompenseerd worden die vast niet.

Het vervolg hierop is ook niet mis. Werknemers die nu niet voldoen worden soms weggepest, en ook een blokkade van doorgroei naar een volgende loonschaal is een effectief middel. Maar hoe lang is zo’n automatische loonschaal nu eigenlijk? Ik ben er al een hele tijd uit, maar wat ik me er van herinner gaat het over een maximale doorgroei van een jaar of vijf, waarna toegang tot de volgende loonschaal moet worden goedgekeurd. En kan dan dus ook worden geblokkeerd. Per saldo gaat het dus niet over een enorm probleem – iemand moet wel heel slecht zijn doorgelicht als hij niet de eerste twee loonschalen volgens plan verdient. Dat wekt de suggestie dat er meer achter steekt.

De jaarlijkse beoordeling
Als alles komt te hangen op de jaarlijkse beoordeling, kun je je voorstellen dat de volgende stap zal zijn: minder goed functionerende werknemers een loonsverlaging in het vooruitzicht te stellen. Dat is een veel snellere manier van wegpesten dan in het geval waaraan ik refereerde hierboven. Bijkomend wordt, dat werknemers die van baan willen veranderen hun kandidaat-werkgever zullen moeten tonen dat ze in hun huidige baan niet op een dood spoor zijn beland en men hen dumpen wil. Niemand neemt graag andermans afval over.

En dan eindigen we op een punt waar niemand heen wil: het einde van dit liedje is dat er een vorm van stukloon ontstaat. Dat is voor veel betrekkingen heel lastig te bepalen, zodat niemand daar wijzer van wordt. Maar het blijft een mogelijkheid waartoe een bedrijf zich zou kunnen gaan verlagen. Alles bijeen genomen zie ik er niet veel in. Een hoop toekomstige conflicten met een beperkt effect.

Economisch belang
De beperktheid van het effect zag ik toevallig afgelopen weekend geanalyseerd in ons eigen zondagse Economische Aanraders-katern. Dit artikel laat zien, dat de ontwikkeling van de lonen in Duitsland vrijwel verwaarloosbaar was in relatie tot de exportpositie van het land. De reden is dat de Duitse productiviteit sterk groeide. Het lijkt in Nederland een bijna vergeten terrein, maar ondernemers doen er verstandiger aan zich te concentreren op de toename van de arbeidsproductiviteit van hun werknemers dan op de verlaging van de kosten van arbeid per se.