Brexit is de aanleiding van veel paniek, maar dat die paniek ook kansen biedt die je gevaarlijk noemen moet is een ontstellende constatering. Dictatuur is het sleutelwoord.

Zoals u moet weten is een precedent tot dictatoriaal bestuur op een bepaald vlak, tevens een eerste opruimen van hindernissen voor dictatoriaal gezag op andere gebieden. En om die reden iets wat het parlement niet zou mogen toestaan. De bepaling die minister Blok voorstelt in zijn Verzamelwet Brexit is zowel ongewenst, ondemocratisch als on-Nederlands. Het is een opmaat tot dictatuur, omdat het er het wettelijk kader toe introduceert.

Wat Blok wil is de bevoegdheid voor ministers om zelfstandig te regeren zonder parlementaire bemoeienis. Brexit wordt als aanleiding genoemd om:

individuele ministers te laten regeren bij decreet als de brexit onverhoopt uit de hand loopt.
Het kabinetsvoorstel aan het parlement om wetgevende bevoegdheden in voorkomende gevallen exclusief aan de minister af te staan

Bizar en omineus. Wat veracht de minister voor problemen dat die niet zonder tussenkomst van het parlement kunnen worden aan gepakt? Enige analyse die het zou moeten rechtvaardigen ontbreekt, zodat dit niet alleen paniekvoetbal is, maar ook nog met een bedenkelijke ondertoon. Bovendien doet het maar al te zeer denken aan artikel 48 uit de grondwet van de Weimarrepubliek – het artikel dat de heer A. Hitler in staat stelde geruisloos de macht in Duitsland over te nemen nadat hij er een acceptabel excuus voor vond.

Ook is de connectie met de oude Romeinse voorziening van een dictatuur sterk aanwezig. Anders dan het woord voor ons impliceert, was dat aanvankelijk een woord zonder negatieve bijklank. Het ambt werd geactiveerd als in hoge nood de reguliere gekozen staatsambtenaren niet tegen een situatie bleken opgewassen. De dictator kreeg dan voor de duur van maximaal 6 maanden de absolute macht, en legde pas na afloop verantwoording af. Let wel: een dergelijke dictator werd wel degelijk democratisch gekozen/aangewezen. Maar wat hier wordt voorgesteld gaat veel verder dan dat:

De Rotterdamse hoogleraar De Lange tast in het duister over de beweegredenen. Er ligt ook geen risico-analyse aan ten grondslag over de gevolgen van een ‘no-dealbrexit’, de situatie dat de Britten de EU verlaten zonder afspraken over een nieuwe relatie met het handelsblok. De Lange ziet ‘sporen van haastwerk’. Blok stelt zelf in de memorie van toelichting dat het gewraakte artikel X in de wet, ‘slechts bedoeld is voor situaties die in het geheel niet onderkend zijn’ en waar dus nu nog niks voor geregeld kan worden.

‘Men is iets te gemakkelijk in reflexen geschoten. U staat bevoegdheden af die u meestal niet meer terug krijgt’

Is dit echt nodig? De geraadpleegde hoogleraren menen van niet.

Zowel Voermans als De Lange zien voldoende alternatieven in het bestaande wetgevende instrumentarium. Bijvoorbeeld de algemene maatregel van bestuur die eerst wordt ‘voorgehangen’ bij het parlement en waarover ook de Raad van State moet oordelen. Die kan dat zo nodig zelfs binnen 36 uur goedkeuren, stellen de hoogleraren.

Het meest stuitende wellicht nog is dat de Kamer zich slechts ongemakkelijk voelt:

De Kamer voelt zich ongemakkelijk over het kabinetsvoorstel. Ook coalitiepartners CDA en D66 plaatsen kritische kanttekeningen.

Dat de regerende partijen dit voorstel niet direct als volstrekt bespottelijk van tafel veegden; dat ze niet de minister naar huis stuurden; dat de oppositiepartijen er geen grote stampij over maken; het toont zowel het besef van eigen incompetentie als de stiekeme gedachte dat het nodig zou kunnen zijn. Ook: dat men dan de verantwoordelijkheid niet nemen hoeft. Wat dat betreft is de vergelijking met het oude Romeinse ambt zo vreemd niet – slechts de incompetentie van de bevolking om Kamerleden met gezag en competentie te kiezen moet nog verder worden benadrukt.

De vraag in hoeverre dit compatibel is met de Nederlandse grondwet wordt al helemaal niet gesteld. We zijn waarlijk steeds meer een bananenmonarchie aan het worden.