Ik kwam de vraag tegen op het internet waarom de Europese landen na de Tweede Wereldoorlog de dekolonisatie hebben geaccepteerd. Het antwoord dat daar gegeven werd is dat zij die niet tegen konden houden.

Dat is het verkeerde antwoord. Militair gesproken waren landen als Engeland en Nederland heel goed in staat geweest om de dekolonisatie tegen te houden. Militair waren de politionele acties in Indië een groot succes, net als het neerslaan van de opstand in Maleisië door de Britten.

Maar kolonialisme was in strijd met de humanistisch levensbeschouwing en bovendien, oorlogsbondgenoot en bevrijder Amerika was er fel op tegen. De koloniën kostten al ruim een eeuw meer dan ze opbrachten, zoals bleek toen al die vroegere kolonisatoren een economische sprong voorwaarts maakten, toen ze eenmaal van de last van hun koloniën waren bevrijd.

Omgekeerd zijn de vroegere koloniën in Azië en Afrika er economisch niet op vooruit gegaan toen ze het verder alleen moesten rooien. Indonesië is een goed voorbeeld. Java was welvarender en beter georganiseerd dan Portugal toen het zijn onafhankelijkheid kreeg. Na de onafhankelijkheid begon een steile val.

Op 30 september 1965 vond er een coup plaats, georganiseerd door de communistische partij. De opstandelingen vermoordden zes generaals. De actie mislukte doordat generaal-majoor Soeharto ingreep, met hulp van de als enige ontsnapte generaal Nasution. Soekarno werd afgezet en Soeharto volgde hem op.

Het leger pakte de communisten vervolgens keihard aan. Binnen een half jaar verloren meer dan een half miljoen communistische partijaanhangers het leven. Internationaal was er maar weinig kritiek. De Verenigde Staten waren blij dat er hard werd opgetreden tegen de communisten. Zij waren zelf intussen actief in Vietnam en hadden geen behoefte aan een tweede strijdtoneel.

Het was 11 maart 1966 toen de troepen van Soeharto het gebouw omsingelden, waar Soekarno op dat moment vergaderde met zijn kabinet. Ze dwongen hem een verklaring te ondertekenen waarmee hij de macht overdroeg. De staatsgreep ging de geschiedenisboeken in als de Kudeta, wat de de Indonesische uitspraak is van het Franse “coup d’état”.

De diepe val die het land onder Soekarno had meegemaakt kwam daardoor tot een einde en de economie herstelde zich, al bereikte die nooit meer het peil van vóór de onafhankelijkheid. Mensen die het land voor de moord op de generaals hebben meegemaakt en die er later nog eens terugkeerden schrokken allemaal van de achteruitgang die ze aantroffen.

Net als in Afrika heeft de dekolonisatie in Indië het land een eind achterop gezet en kun je achteraf concluderen dat een geleidelijke onafhankelijkheid zonder geweld en met behoud van de resources die Nederland ter beschikking had gesteld voor Nederlands Oost-Indië veel beter zou hebben uitgepakt.

Maar Nederland en Europa in het algemeen hebben van de dekolonisatie in Azië en Afrika geprofiteerd door een ongekende groei van de binnenlandse economie en een periode van vrede en rust die men daar sinds de Honderdjarige Oorlog niet meer had gekend.

De globalisatie die dankzij het kolonialisme tot stand is gekomen heeft wereldwijd de economie veel goed gedaan en een globale beschaving mogelijk gemaakt die er anders nooit gekomen zou zijn. Het had ook zijn slechte kanten, met name een zekere mate van discriminatie van de gekleurde volkeren door de Europeanen, maar dankzij de betere opleiding en de grotere welvaart in de rest van de wereld was die al ‘on the way out’ voor de dekolonisatie zijn beslag had gehad.

Alles bij elkaar genomen kunnen we als Europa met tevredenheid op die periode terug kijken.

---

Dit artikel over dekolonisatie verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.