Val van de Muur, Duitsland, Schmidt, Kohl
Op 9 november 1989, ruim 32 jaar geleden, was de Val van de Muur en dat de toenmalige bondskanselier Kohl van de gelegenheid gebruikmaakte om de twee Duitse staten te herenigen. Berlijn is tegenwoordig weer de Duitse hoofdstad en een burger van de voormalige DDR was lang de Duitse Bundeskanzlerin.
Voor veel mensen betekende het de vrijheid die ze in de DDR ruim veertig jaar hadden moeten missen en het weerzien met vrienden en familie die gevlucht waren of al die tijd aan de andere kant van de muur hadden gewoond. Wat niemand zich nu meer afvraagt of het ook anders had kunnen lopen en wat daarvan het risico zou zijn geweest.
Wat er gebeurde was een letterlijke hereniging: de DDR hield op te bestaan en het grondgebied werd door de Bondsrepubliek aan het hare toegevoegd, staatsrechtelijk, bestuurlijk en financieel. De BRD nam een failliete boedel over en wisselde de DDR-marken een op een om in D-marken.
Het alternatief was geweest om de DDR economisch en bestuurlijk nog een paar decennia te laten bestaan en stukje bij beetje met de Bondsrepubliek te verenigen.
Een officiële berekening is nu dat de Val van de Muur anderhalf biljoen euro heeft gekost[1], maar het zou best nog een orde van grootte meer kunnen zijn geweest. Vast staat dat het Wirtschaftswunder plotseling stokte en dat de positie van de Bondsrepubliek als economische wereldmacht tien jaar lang ernstig bleek aangetast.
Hoe dat zou zijn geweest als iemand Kohl had kunnen tegenhouden weten we niet. Vast staat dat binnenskamers genoeg mensen het geprobeerd hebben. Als het naar buiten kwam, zoals bij onze toenmalige premier Lubbers, dan kostte hem dat de eeuwigdurende vijandschap van Kohl.
Mitterrand was verstandiger en verzette zich niet langer, toen duidelijk was dat het niet ging helpen. Maar hij vroeg een prijs: de euro waar Frankrijk en andere zuidelijke landen nu zo’n last mee hebben. Thatcher trotseerde de Duitse toorn en heeft nog geprobeerd om Gorbatsjov op betere gedachten te brengen. Niets hielp, Kohl was vast besloten en Gorbatsjov had zelf genoeg problemen.
Kohl meende waarschijnlijk dat er sprake was van eenmalige kans en dat de geschiedenis het hem nooit zou hebben vergeven als hij die niet gegrepen had. Het is mogelijk dat hij gelijk had, maar ik denk het niet. Als de val van de muur was gevolgd door een erkenning van de DDR door de Bondsrepubliek en een hulpprogramma zoals het Marshallplan na de Tweede Wereldoorlog, dan is er geen enkele reden waarom de DDR zich niet net zo had kunnen ontwikkelen als de buurlanden Tsjechië en Polen.
Veel van wat de Ossies nu als een vernedering hebben ervaren en veel kapitaalvernietiging had de Duitsers bespaard kunnen blijven. Berlijn had de gemeenschappelijk hoofdstad kunnen worden. 2014 had dan het jaar van de Wiedervereinigung in plaats van de herdenking kunnen zijn en ach, alles waarom het in 1989 was begonnen was toch wel gekomen. De Ossies hadden er harder voor moeten werken maar hadden dan ook een reden gehad ergens trots op te zijn. Nu hebben ze alleen de hand hoeven op te houden en dat is voor niemand goed.
Natuurlijk, het was mogelijk geweest dat de Putsch in Moskou tegen Gorbatsjov was gelukt en dat dan ook in de DDR en de andere Oostbloklanden de klok zou zijn teruggedraaid, maar ik denk het niet. het Oostblok was echt failliet en het enige alternatief voor vrede met het Westen was een collectieve zelfvernietiging geweest.
Het is de gewoonte in de geschiedenis om mensen te beoordelen op de gevolgen van hun handelen en niet op de risico’s die ze daarbij hebben genomen. Maar juist het nemen van verantwoorde risico’s kenmerkt de grote staatsman, niet het blind grijpen van mogelijkheden waar men de gevolgen niet van kan overzien.
De de werkelijke gevolgen hoort men af te meten aan die van de redelijke alternatieven. En die waren er twintig jaar geleden. Als Helmut Schmidt had kunnen optreden voor Duitsland in plaats van Kohl was het mogelijk anders en beter gelopen.
- Volgens de Frankfurter Algemeine
Dit artikel over de Val van de Muur verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.
Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.