Bestuurders die Sinterklaas spelen uit de algemene middelen zijn dieven van úw portemonnee. Een dorpje in Vlaanderen had tot ongenoegen van de Vereniging van Vlaamse Gemeenten aan ruim driehonderd inwoners, die onder de armoedegrens leefden, hun schulden aan de sociale dienst kwijtgescholden.

De burgemeester verdedigde dat besluit door er op te wijzen dat de gemeenteraad een zero tolerance beleid tegen de armoede had aanvaard en dat dit de uitvoering was van dat beleid.

De Vereniging was niet blij omdat zij terecht zag aankomen dat meer mensen zich in de schulden zouden gaan steken in het vooruitzicht dat deze en andere Vlaamse gemeenten die mettertijd wel voor hun rekening zouden nemen. Maar dat is eigenlijk niet mijn punt. Mijn punt is dat wij hier in Nederland een soortgelijk probleem hebben gehad met het generale pardon en soortgelijke wetten en overheidsmaatregelen.

Het probleem is dat die niet alleen een groep die in moeilijkheden verkeert een handje helpen, maar tegelijk het maatschappelijke en politieke landschap veranderen op een manier die niemand heeft voorzien. Bekendste voorbeeld daarvan is de sociale wetgeving. Wij hadden een aantal jaren geleden in Nederland een Wet op de Arbeidsongeschiktheid die er toe leidde dat we per hoofd van de bevolking ruim het dubbele aantal invaliden hadden van de landen als België en Duitsland, terwijl die landen voor het overige vergelijkbare gezondheidscijfers kenden.

We hebben in Nederland afgestudeerden die hun hele werkzame leven uitkeringen hebben ontvangen en nog nooit een baan hebben gehad. Dat kan en het is een wetstechnisch en een politiek probleem. Wetten doen nu eenmaal, als men niet uitkijkt, andere dingen dan de wetgever voor ogen staan wanneer hij ze maakt. Mag een gemeente dit wel, schulden kwijt schelden, niet omdat ze oninbaar zijn, maar uit liefdadigheid?

Mogen in twee verschillende betekenissen. In de eerste plaats: kent de Vlaamse of Belgische wet aan gemeenten de bevoegdheden toe die ruimte laten voor dit soort Sinterklaas gedrag? En in de tweede plaats: is het besluit ethisch verantwoord? Ik ben geen kenner van het Belgische recht, maar ik neem aan dat het niet veel moeite zal kosten om het antwoord op de eerste vraag te vinden. De tweede vraag lijkt me interessanter.

De burgemeester en de wethouders deden aan liefdadigheid en lieten merken daar eigenlijk wel trots op te zijn. Maar liefdadigheid is iets dat je zelf doet en niet qualitate qua als ambtenaar of bestuurder. Wie geld uitdeelt op grond van een wettelijk voorschrift heeft even weinig reden om trots te zijn als een postbode die de giro-overschrijving in je bus doet. Dus hoe zo trots?

Ze betaalden de drie ton euro niet uit hun eigen zak, maar uit de gemeentekas. Die kas wordt gevuld met de heffing van gemeentelijke belastingen en uit bijdragen van de regionale of federale overheid. Direct of indirect dus uit de zakken van andere mensen. Mag de overheid mooi weer spelen van het geld van anderen? Het antwoord is ja, als er wetten zijn die dat voorschrijven of toestaan en dan op de wijze zoals dat in de wet wordt bepaald.

Dan gaan we er van uit dat de volksvertegenwoordiging namens de burgers of met hun instemming de liefdadigheid verordonneert. Maar is zo’n wettelijke en specifieke machtiging er niet, dan maakt het goede doel, hulp aan de minder bedeelden, het middel, betalen aan de één uit de zakken van anderen, nog niet geoorloofd in ethische zin.

Belastingen worden betaald om de taken van de overheid te financieren en vanouds mag de overheid die niet heffen zonder de nadrukkelijke toestemming vooraf van het parlement. Achteraf vindt een financiële controle plaats door de Rekenkamer en een politieke door het parlement. Er is geen sprake van dat de regering en de diverse ambtelijke instanties naar eigen inzicht en goeddunken over de middelen kunnen beschikken.

Iedere uitgave is gecategoriseerd en voor iedere categorie uitgaven bestaat een wettelijke machtiging. Een ambtenaar hoort “budget” te hebben als hij geld uitgeeft en wie verschrijft, dat wil zeggen: wie geld uitgeeft waarvoor geen machtiging bestaat, die begaat een strafbaar feit. Dat is natuurlijk wel een juridische aspect maar daar ligt een duidelijke ethische bodem onder.

Het geld is niet van de burgemeester of de wethouders. Het geld is van mensen die het hun hebben toevertrouwd om noodzakelijke overheidstaken te vervullen. De overheidsdienaar die optreedt alsof dat geld van hem is, is een dief. Ook als hij er Sinterklaas mee speelt.

---

Dit artikel over Sinterklaas spelende bestuurders verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.