Vandaag is de dag dat Halbe Zijlstra in een Kamerdebat opstapt als Nederlands minister van Buitenlandse Zaken. Het kon niet uitblijven, maar toch verbaast zijn val wel degelijk, en zitten er bijzondere kanten aan.

Dat Halbe Zijlstra vanmiddag opstapt is onvermijdelijk. Ongetwijfeld tot afgrijzen van premier Rutte blijkt niet iedereen even handig in het hanteren van de eigen leugens en bedrog. Hetgeen impliceert dat men die van hem alleen accepteert omdat men niet het lef heeft hem weg te sturen.

Wegens gebrek aan vervanger? Op de keper genomen heeft men in Nederland altijd meer moeite met het wegsturen van premiers dan met premature kandidaten (Brinkman, Melkert) voor dat ambt. Wie het premierschap bereikt lijkt wel degelijk te zijn gelauwerd met iets van onaantastbaarheid dat men ‘niet moet willen vernietigen’. Uiteindelijk is Mark Rutte niet de eerste naoorlogse premier die rare dingen doet, daarin persisteert en er lang mee wegkomt. Balkenende en Lubbers zijn enige voorbeelden die lang (te lang) zaten, zich steeds vreemder gedroegen en pas na veel aandrang weg gingen.

Zijlstra zal vanmiddag vlot en vrijwel geruisloos af gaan door de zijdeur. Eén rondje in de eerste termijn, waarin alle fracties hun ontsteltenis met de minister in verschillende bewoordingen mogen gieten en de vragen formuleren waarop men antwoord wil hebben als hij blijven wil. Daarop trekt de minister zijn conclusies, en kondigt aan naar de koning (naar de telefoon ditmaal, koning WA zit in Zuid-Korea dingen te doen die hij persoonlijk belangrijker vindt) te gaan om zijn ontslag aan te bieden. Waarna de Kamer hem een hand geeft en over gaat tot de orde van de dag.

Fractievoorzitters
Dit is een klusje voor fractievoorzitters. Als die ineens allemaal naar voren komen is dat een signaal dat er bloed verwacht wordt, of dat bekend is dat het vloeien zal. Wat dat betreft is het van een opmerkelijke kiesheid dat de PvdA Ploumen het vuile werk laat doen. Vindt Asscher zich daarvoor te goed, wil hij laten zien dat Ploumen de onbetwiste nummer twee van de PvdA is, of vindt hij het onprettig iemand af te serveren met wie hij vijf jaar lang heeft samengewerkt in een coalitie waarin zij beiden de nummers twee waren?

Even opmerkelijk in de wijze waarop Zijlstra ten val kwam is de evidente poging gisteren van D66-leider Pechtold om olie op de golven te gieten: zijn duidelijke poging om Zijlstra te sauveren (evenals Rutte’s gelijkaardige poging – rechts) was ietwat krampachtig, maar ook een signaal dat hij vreest voor de toekomst van twee zijner eigen ministers.

Tit for tat
Want binnenkort staan debatten met Ollongren en met Kaag op de rol, waar toch wel erg vreemde misstappen moeten worden vergoelijkt. En al zal de premier niet graag zien dat hij zo snel al twee ministers verliest, partijpolitiek geldt maar al te vaak het adagium dat als er een minister van een partij sneuvelt, die partij maar al te graag ook iemand van een andere partij ziet gaan. En de redenen waarom men zowel Kaag als Ollongren aan de tand wil voelen bieden in beider gevallen daarvoor uitstekende principiële aanknopingspunten. Terwijl Zijlstra’s val weinig meer is dan een uit de hand gelopen bedrijfsongeval van een minister die zijn vak niet goed begreep, en dat op het ultieme moment door verkeerde manoeuvres zoveel ernstiger maakte dat hij reddeloos bleek.

Zijlstra’s invloed zal uiteindelijk miniem blijken. Zijn mee kwaken in het koor van extreem anti-Russische gevoelens die sinds een jaar of vijf verplicht lijken binnen de EU en NATO (uit ontsteltenis over de logische Russische herrijzenis als wereldmacht na de Val van de Muur) zijn hoogstens een uit de hand gelopen aansluiting bij de EU-kuddegeest, geen oorzaak. Het is zijn poging in dat koor als luidste te kwaken die hem nu fataal wordt. Ironisch, gezien het feit dat dit voor ministers BuZa (inderdaad!!) een beginnersfout is.

Rusland
Hoe Rusland nu gaat reageren op de late afzegging van Zijlstra van zijn bezoek aan Moskou dat morgen zou plaatsvinden? Dat kan nog enige humor opleveren. Al hoeft meer dan de mededeling van Lavrov of Putin dat het fijn is wel eens een onverwacht uurtje vrij te hebben niet verwacht te worden. Men kan het ook schouderhalend negeren, en bijschrijven op de politieke volatiliteit van de EU en het westen de afgelopen tien jaar.

Èn Zijlstra een fles goede wodka doen toekomen als troost voor zijn aftreden. Want ook al neemt men het daar niet helemaal serieus, steeds andere gezichten zijn niet speciaal prettig – het is beter te weten met wie je handelt dan steeds opnieuw een ander gezicht te moeten onthouden.