Recensie : Poetin – binnenkant van de macht
Deze biografie door de Duitse journalist Hubert Seipel van de Russische president Vladimir Poetin is niet zozeer een traditionele biografie, als wel een blik op de Russische geschiedenis sinds het jaar 2000 door de ogen van deze Russische autocraat. Onmisbaar voor wie iets van wil begrijpen van de Russische plaats in de wereldpolitiek van dit moment.
Opvallend aan de invalshoek van dit boek is dat het ontzettend Duits is. Niet alleen merk je dat in de inleiding, maar ook in de manier waarop Poetins politieke beslissingen worden gespiegeld aan de manier waarop Angela Merkel daar als belangrijkste vertegenwoordiger van de EU in verschijnt. In hoeverre Seipel – mogelijk in navolging van Poetin zelf? – de EU ziet als een voorzichtig aan de Amerikaanse leiband lopende wederopstanding van een groot en groeiend Duitsland is niet geheel duidelijk, maar argumenten er voor zult u zeker aantreffen.
Zoals ik in de inleiding al vaststel, is dit geen ‘normale biografie’. Hubert Seipel heeft enige jaren besteed aan het nauwgezet volgen van de Russische president, en is er als een van de weinigen in geslaagd geregeld met hem te spreken over vaak heel recente politieke besluiten en wat daarbij voor Poetin een rol speelde. Dat Poetin daarentegen zijn privéleven afschermt en het daarom zo goed als niet ter sprake komt, versterkt het belang van dit boek eerder dan dat het een gevoel van onvolledigheid achterlaat.
De leegte die de westerse pers de afgelopen vijfentwintig jaar bevangen heeft als het gaat om wat Russische leiders beweegt is sinds de Val van de Muur dramatisch teruggelopen is daarentegen juist opvallend. Analyses van Vladimir Poetin en zijn beweegredenen zijn gereduceerd tot platitudes die politiek=propagandistisch vaak weliswaar heel goed uitkomen, maar daarmee geven zij nog geen goed overzicht van wat achter de façade van de macht werkelijk plaatsvindt. Dit boek voorziet daarom in een lacune die met het stijgen van de spanning tussen de grootmachten uit de Koude Oorlog steeds pijnlijker zou moeten worden gevoeld – als men een gefundeerd oordeel zou willen vellen, tenminste.
Als een direct gevolg zou je dit citaat kunnen zien, over de EU-reactie op de verwijdering tussen Rusland en Oekraïne, en de daarop volgende Russische annexatie van De Krim:
De regeringen in Europa stonden perplex. Deze reactie hadden ze niet verwacht, en ze vroegen zich af hoe het zover had kunnen komen. Ze gingen er in ieder geval van uit dat het hun schuld niet was. Ze hadden alleen maar het beste voorgehad.
Poetins doel is dan ook in zijn functioneren als Russisch president de verpersoonlijking van Rusland en haar belangen te zijn. Niet in de zin van L’état, ç’est moi, maar meer in de zin van Moi, je suis l’état. Dat is een belangrijke nuance die u bij het lezen van dit boek steeds beter begrijpen zult. De opbouw van dit boek bewijst lippendienst aan deze observatie. Het begint met een korte schets van drie voor Rusland cruciale conflicten, de behandeling waarvan voor de toekomst bepalend zal zijn: MH17, Oekraïne en de verhouding tot de USA – in die volgorde.
Ook dat is een belangrijk verschil met de generatie westerse leiders die de USA en Europa thans regeert: Poetin is primair gericht op de belangen van Rusland, en van Rusland alleen. Hij verwacht dat de andere leiders datzelfde richtsnoer voor hun eigen staten volgen, en lijkt zich moeilijk te kunnen voorstellen dat mensen zó naïef zijn, te kunnen denken dat ze bezig zijn het heil van de wereld te verzekeren. Daarom ook een belangrijke nuance die u bij het lezen van dit boek in het achterhoofd dient te houden.
Vanuit het westen is in de pers altijd veel belang gehecht aan de omgang met de Russische oligarchen. Wat Seipel laat zien, is dat dit nogal een hypocriete aanpak was, en dat illustreert hij met beschrijvingen van de achtereenvolgende conflicten met Berezovski en Chodorovski. Hoe belangrijk ook voor de wederopstanding van Rusland, de vlotte beslechting van dit politieke probleem schetst Seipel veel minder nadrukkelijk dan de buitenlandse politieke werkelijkheid waarin Poetin functioneren moet.
Hoezeer hij ook een zekere distantie tot zijn onderwerp weet te behouden, zet Seipel gaandeweg wel degelijk Poetin neer als de redder van Rusland (als grote macht). Daaraan zou je toe kunnen voegen dat de degeneratie van het Soviet-rijk tot de rompstaat Rusland die er uiteindelijk van overbleef ook moeilijk anders kon zijn dan een traumatische ervaring voor de Russische elite. Ook, dat het herstel dat onder inleiding van Poetin heeft plaatsgevonden zowel snel als onverwacht krachtig is. Hoeveel diepte daaraan kan worden toegekend is een vraag die niet alleen objectieve toeschouwers bevangt, maar meer nog de internationale tegenstanders c.q concurrenten, de USA wellicht nog het meest. En dat de USA zich, in het verlengde van de Koude Oorlog lijkt te hebben gefixeerd op Rusland als potentieel meest bedreigende tegenstander in een wereld die steeds meer onder haar controle weg slipt lijkt niet alleen onmiskenbaar – dit boek versterkt daaraan eigenlijk maar weinig – maar bovendien een ernstige fout. De indruk die ik uit dit boek overhield is dat Poetin waardevolle lessen heeft getrokken uit de demise van de Sovjet-unie – iets waarover de USA zich in feite te kort en te weinig druk heeft gemaakt.
Oordeel: onmisbaar voor wie de huidige wereldpolitiek begrijpen wil.
Bovendien: Een vlotte, fraai uitgegeven vertaling die leest als een spannend boek. Dat boek is evenwichtig opgebouwd en dat de auteur zeer dicht op het onderwerp zat zonder dat dit leidt tot hagiografische bijverschijnselen is een groot compliment waard. De weinige persoonlijke aantekeningen bij gebeurtenissen die de auteur aanbrengt bij de visie van Poetin die beschreven wordt als nuances voor lezers die het onderwerp nog te weinig kennen zijn daarom zeer nuttig en functioneel.
Hubert Seipel: Poetin – de binnenkant van de macht
ISBN: 9789492161208
Uitgeverij De Blauwe Tijger
€25,00
Bestellen kan hier.
Ter gelegenheid van het uitkomen van dit boek heeft de uitgeverij een aanbieding om dit boek tezamen met Rusland begrijpen alsmede ‘Banden aanhalen of niet? Rusland of Oekraïne’ gedrieën aan te schaffen voor €45,- Natuurlijk zolang de voorraad strekt.