De Klassieke talen zijn het domein van de gymnasia, waar oud-Grieks en Latijn traditioneel exclusief worden onderwezen. Past dat nog in deze tijd?

Ik heb in de jaren vijftig op het gymnasium gezeten. Ik vond wat we daar leerden interessant en lees nog steeds wel eens Grieks en Latijn, liefst met een vertaling er naast.

Toch zou ik niet de barricade opgaan voor het behoud van het categorale gymnasium. Het heeft naar mijn mening al een generatie lang geen zin meer. Het zou niet meer worden ingevoerd als het er niet al was. De kennis van de klassieken van mijn twee zonen is minimaal. Ze zijn allebei in Amsterdam naar het Ignatiuscollege geweest in de zeventiger en tachtiger jaren , en hebben het daar best goed gedaan. Dus dat ze er niets meer van weten zegt wel wat. Dat kan ook niet anders. Zo’n taal van vijfentwintighonderd jaar geleden is zo totaal vreemd, dat leer je niet zomaar in een paar uur per week. De alfa’s hadden bij ons op de hoogste klassen twee keer acht uur per week klassieke talen en ook dat was niet echt genoeg om het echt vloeiend te leren. Mijn kinderen hadden maar drie uur per week Latijn en geen van beiden hadden Grieks gekozen.

Aan onze grootouders werd (op de universiteiten) nog in het Latijn college gegeven. Dat hadden wij in de vijftiger jaren al niet meer kunnen volgen. Mijn generatie las het Grieks en Latijn nog wel, met moeite, maar beheerste die talen al niet meer actief. Zo is het sinds de negentiende eeuw duidelijk iedere generatie een stuk achteruitgegaan. En op het moment dat de leraren zelf de klassieken niet meer echt beheersen is het voor de leerlingen in elk geval afgelopen.

In de middeleeuwen en de vroeg moderne tijd waren deze talen en hun literatuur de gemeenschappelijke Europese culturele erfenis, de achtergrond waartegen Dante, Shakespeare en Cervantes hun meesterwerken schreven. Leerlingen op de scholen dichtten in het Latijn en in de achttiende eeuw kende men nog hele boeken Homerus uit zijn hoofd. De Britse politicus Gladstone kon in zijn vrije tijd nog een voortreffelijke verhandeling over Homerus schrijven. Nu zijn Dante en Shakespeare zelf klassiek en hebben we de Oudheid niet meer nodig.

Voor de opleiding van de kinderen hadden de Klassieken het grote voordeel dat zij moeilijk waren en dat er lesmateriaal in overvloed aanwezig was. Het gymnasium was een zes jaar durende intelligentietest, een zeef waar alleen de mensen met voldoende talent doorheen kwamen. Daarnaast was het een training in formeel denken. Het probleem met de afschaffing is dat er in het curriculum van moderne scholen in de praktijk geen vakken in de plaats gekomen zijn met eenzelfde moeilijkheidsgraad en met eenzelfde opleidingseffect. Was dat anders dan waren Grieks en Latijn en daarmee het categorale gymnasium al lang afgeschaft.

Mandarijnen Chinees is waarschijnlijk even moeilijk, en schaken of symbolische logica ook wel. Maar er is onvoldoende lesmateriaal van de juiste moeilijkheidsgraad en er zijn onvoldoende geschikte leraren om een vervanging door te voeren.

Toch kan dit op den duur nooit het goede argument zijn om het gymnasium te behouden. Als een aantal toegewijde mensen zich er op werpen moet het mogelijk zijn andere vakken te vinden die aan de eisen voldoen. Een ruime periode om er mee te experimenteren in speciaal daarvoor ingerichte scholen en tijd voor het opleiden van leraren is natuurlijk nodig, maar het kan en het lijkt me ook wenselijk. Persoonlijk zou ik het verdwijnen van het gymnasium wel als een verlies ervaren, maar dat is eerder sentiment dan redelijk inzicht.

Zolang een volwaardige vervanging er nog niet is zou het overigens jammer zijn om het schooltype al af te schaffen. Geen oude schoenen weggooien voor men nieuwe heeft, maar het wordt wel tijd eens naar nieuwe schoenen te gaan shoppen.

Een paar jaar geleden verscheen het eindrapport van de Verkenningscommissie Klassieke Talen. De commissie stond onder het duo voorzitterschap van Ineke Sluiter en Caroline Kroon, twee universitaire docenten klassieke talen en bestond verder grotendeels of helemaal uit klassieke leraren. Een suggestie voor de reden waarom die commissie tot de conclusie kwam om door te gaan, is een beetje gemeen: iedereen in die commissie verdiende zijn boterham met het doceren van de klassieken en je zaagt niet aan de tak waarop je zit. Maar de aanbeveling om het dan verder maar zonder proefvertaling te doen is natuurlijk eigenlijk een advies om er mee op te houden.

---

Dit artikel over het lesgeven in de Klassieke talen verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer van Toon Kasdorp vind u hier.