Kabinetsformatie2021 is nu in een fase geraakt van wachten op verlossing. Er wordt gewacht – op betere tijden. En men poogt alvast de burger te paaien.

En dat paaien doet men door de indruk te wekken tegemoet te komen aan klachten van ‘de burger’. “Wetten moeten eenvoudiger“, en zo. Het impliceert tevens dat de Toeslagenaffaire nooit was ontstaan als de wetten door de slachtoffers beter waren begrepen, zodat ze minder fouten maakten? Of dat ambtenaren er dan minder ambivalent mee om hadden kunnen gaan?

De Raad van State, de Nationale ombudsman en de Algemene Rekenkamer willen samen met de informateur en de onderhandelende partijen in de formatie praten over “het vertrouwen”. Ze willen onder meer dat de regels simpeler worden.

Wat is de zin hiervan? Wetten worden uiteindelijk altijd in het in Den Haag gebruikelijke jargon gegoten. Anders begrijpen ambtenaren niet langer waar ze over gaan, en dat gaat voor. Het is derhalve aandacht voor de verkeerde zaken, omdat iemand er iets over zei in Buitenhof:

Vicepresident De Graaf van de Raad van State, ombudsman Van Zutphen en Rekenkamer-president Visser zeiden in het TV-programma Buitenhof dat ze alle drie op hun terrein met dezelfde problemen te maken hebben.

Maar anders dan gevolg geven aan het gereutel van de verkeerde mensen is dit niet. Met alle regelingen is het uiteindelijk het meest belangrijk hoe je er mee omgaat:

De heren die herover begonnen zijn niets voor niets van controlerende overheidsorganen, die graag een vinger aan de pols houden – ook na de formatie:

Ze zijn al een keer apart ontvangen door informateur Tjeenk Willink, maar als de echte onderhandelingen beginnen, willen ze nog eens het belang van hun pleidooi benadrukken bij een eventuele nieuwe informateur en de partijen die samen praten over een coalitie.

Hun taak is het vertrouwen in de overheid te verzekeren, immers?

Op allerlei manieren is vertrouwen een kernwoord in de formatie en De Graaf benadrukte, net als in het jaarverslag van de Raad van State, dat ook de vertrouwensrelatie tussen overheid en burgers beter moet. Hij wil onder meer dat de kwaliteit van de wetgeving omhoog gaat en dat uitvoeringsorganisaties als het UWV daar ook over meepraten.

Maar in hoeverre je z vertrouwen kunt als ze op eigen gezag moeten opereren bleek uit de handelwijze van de commissies-Donner[1] tijdens de Toeslagenaffaire. Maar wat horen we?

De drie roepen de partijen in de formatie verder op oog te hebben voor de “menselijke maat” in de regels. Ze vinden dat beleid steeds vaker moeilijk uitvoerbaar en erg ingewikkeld is. (..) “We zien alle drie dat we terug moeten naar de eenvoud”, zei Visser. Hij voegde eraan toe dat de ‘checks and balances’ in de rechtsstaat op onderdelen niet functioneren: “Welk kabinet er ook komt, welke ministers er ook zitten, met welk regeerakkoord dan ook, ze gaan dit tegenkomen.”

De achterliggende reden is even simpel als moeilijk aan te pakken: alle regels zijn gebouwd op tweehonderd jaar precedentwerking. Alles sinds 1815 ritueel verbranden (inclusief de ambtelijke gebruikers) is ongetwijfeld geen optie, maar waarschijnlijk de meest – zo niet enige – efficiënte aanpak.

Aan simpeler wetten zit bovendien nog een andere kant, die hierbij niet werd genoemd, maar zeker een rol zal spelen als er werkelijk eenvoudiger regelgeving wordt gelanceerd. Ook vanuit de overheid heeft men daar soms zelf belang bij. In zaken als onderstaande, waarvan de complicaties je al op voorhand doen duizelen:

Discriminatie op de woningmarkt komt in het hele land voor en is niet alleen een probleem in de grote steden, blijkt uit onderzoek van discriminatiebureau Art.1/Radar. Gemeenten krijgen daarom meer bevoegdheden om discriminatie aan te pakken, zegt demissionair minister Ollongren (D66).

Met als oogmerk:

Gemeenten krijgen in de toekomst de mogelijkheid om vergunningen voor verhuurders in te stellen, zo kondigt Ollongren aan. Verhuurders die aantoonbaar discrimineren, zou dan hun vergunning kunnen worden afgepakt.

De moderne waan van de dag interfereert voortdurend met al die voorgenomen bestuurlijke vereenvoudiging. Daar gaat Kabinetsformatie2021 echt niets aan veranderen. Uiteindelijk is openbaar bestuur weinig anders dan het aansturen van burgers tot door politici gewenst gedrag.

---

1. Als oud-president van de Raad van State werd Donner geacht onkreukbaar te zijn. Dat liep anders, nadat er zaken boven tafel kwamen over zijn modus operandi, waar een luchtje van regie vanuit het kabinet aan bleef hangen..

---

Meer over Kabinetsformatie2021 en wat er politiek rondom plaatsvindt vindt u hier.