Het Hutton-report verscheen achttien jaar geleden. Op 28 januari 2004 om precies te zijn.

The Britse Law Lord achtte in zijn rapport bewezen dat de BBC de Labourregering van Tony Blair ten onrechte van leugens had beschuldigd en hij meende dat het hier om een ernstig feit ging.

Hij was van mening dat de pers in een democratie een belangrijke taak heeft bij het controleren van de overheid en dat zij, omdat er in een democratie nu eenmaal geen censuur is, op haar eigen integriteit en geloofwaardigheid toe hoorde te zien. De pers moet interne controlesystemen hebben die haar geloofwaardigheid kunnen borgen[1]. Als een persorgaan daarin te kort schiet dan is dat een gebrek in het uitoefenen van haar belangrijkste functie.

Onder integriteit hoort hier niet alleen verstaan te worden dat er voor feitelijk juiste en faire berichtgeving wordt gezorgd, maar ook dat publiciteitsorganen geen misbruik maken van hun machtspositie.

Geen van de woordvoerders van de BBC en geen van de kranten die sindsdien commentaar leverden op het rapport staken de hand in eigen boezem. Met enige moeite werd toegegeven dat de inhoud van de beschuldigen van de BBC aan de regering niet overeenkwamen met de aantekeningen die de betrokken journalist tijdens zijn interview had gemaakt en dat was het zo ongeveer. Een incident meende men en geen reden de BBC zo hard aan te pakken als Lord Hutton deed.

Twee functionarissen, de voorzitter van de raad van toezicht en de president-directeur traden af. Dat deden ze, zoals ze duidelijk te kennen gaven, om erger te voorkomen. Het voortbestaan van de BBC stond op het spel, luidde het, ondanks dat de in het gelijk gestelde Blair zich gehaast had om alle voornemens in die richting te ontkennen. Zijn geloofwaardigheid was kennelijk bij de pers niet hersteld door het rapport.

Niet alleen de BBC, ook alle andere progressieve persorganen in Europa hadden de Britse en de Amerikaanse regering dat jaar  van een ongeoorloofde agressieoorlog tegen Irak beschuldigd. Van een oorlog die onder valse voorwendselen werd gevoerd. Alle vooraanstaande persorganen in het Verenigd Koninkrijk vonden dat de BBC als de omroep met de oudste en hoogste reputatie zoveel waars had gezegd over Bush en Blair dat een enkele ongelukkige ontsporing daar niet tegen opwoog en een zo scherpe veroordeling niet rechtvaardigde[2].

Lord Hutton, zo begrijp ik die commentaren, had zijn opdracht niet moeten aanvaarden of in elk geval anders dienen te formuleren. Niet de vraag had moeten worden beantwoord of de BBC de regering terecht van leugens had beschuldigd en van verantwoordelijkheid voor de dood van Dr. Kelly[3], maar of de regering terecht ten strijde was getrokken tegen Irak. Dat was de regering niet  en nu was het beneden de maat voor een Law Lord om de BBC lastig te vallen om iets dat niet meer was dan een kleinigheid.

Intussen vroeg men zich openlijk af of het toeval is dat juist Lord Hutton was uitgezocht voor deze taak en of andere Law Lords mogelijk niet tot een andere conclusie zouden zijn gekomen. Men dacht eigenlijk van wel.

Toen lord Hutton bezig was met zijn taak en publiekelijk de verhoren afnam werd er niet anders dan positief over de werkzaamheden bericht. Wel werd er toen een andere uitslag verwacht, maar aan de aard en de inhoud van de verhoren en de daarbij aan het licht gekomen feiten deed dat niet toe of af. Wie het rapport nu nog eens leest kan niet anders dan vaststellen dat de conclusies met relevante feiten en logische argumenten zijn onderbouwd. Dat Hutton met andere woorden zijn werk professioneel heeft gedaan, zodat we in het resultaat ervan vertrouwen dienen te hebben.

Waarom had de pers van Engeland en van de rest van het Atlantisch bondgenootschap dat vertrouwen dan niet en werden de conclusies van lord Hutton niet aanvaard?

Aanvaarden van de kritiek van Hutton zou tot een herbezinning hebben moeten leiden van de taak en het functioneren van alle media in de westerse landen en niet alleen van de BBC. In wezen werd in het rapport de vinger gelegd op een wonde plek die niet zo gemakkelijk te genezen zal zijn en in elk geval in de afgelopen tien jaar niet genezen is.

In alle westerse landen, maar in de VS misschien minder dan in Europa, zijn regering, parlement, politieke partijen en ambtenarenapparaat één geheel geworden en is van het oorspronkelijke systeem van checks en balances maar weinig over gebleven, zoals dat door de ontwerpers van de moderne regeringssystemen rond 1800 was bedacht.

Het systeem is monolithisch, de regering is een verlengstuk van het parlement, de leden van het parlement vertegenwoordigen politieke partijen en hun zelf gekozen idealen in plaats van de burgers in de samenleving. Ambtenaren hebben een politieke achtergrond en  politici een ambtelijke. Het hele politiek-ambtelijke complex is los komen te staan van de rest van de samenleving.

Tussen politieke partijen onderling bestaat in de ogen van de meeste burgers onvoldoende verschil om verkiezingen de moeite waard te maken. In Nederland stemde men bij de verkiezingen van 2012 op de VVD als men per se de PvdA niet in de regering wilde en omgekeerd stemde wie de VVD niet wilde op de PvdA. Beide soorten kiezers – en die vormden samen de meerderheid – kregen dus wat ze niet wilden en voelden zich bedrogen.

Het enige nog enigszins werkzame controleorgaan dat de samenleving over heeft gehouden is de pers. Alleen via de pers kan kritiek op de bestaande orde worden uitgeoefend.

De kritiek van Hutton in perspectief

Omroepen die nieuws begeleiden met hun commentaar laten hun mening vaak bepalen door een enkel schrijnend voorbeeld, aangereikt door iemand die daar belang bij heeft.

Dat, om het effect te meten van een bezuiniging, niet volstaan kan worden met één zorginstelling en dat de reactie van één directie niet maatgevend hoeft te zijn voor een hele branche begrijpt men bij de omroep niet of het is in de ogen van de nieuwsmakers niet relevant. Niet de kwaliteit van de voorlichting, maar het emotionele effect van het voorbeeld is de maat waarmee journalisten elkaar meten.

Dat het publiek daarvan de dupe wordt is voor hen en voor hun werkgevers geen factor van grote betekenis. De leugen regeert zei onze vorige Majesteit. Dit is een van de manieren waarop er gelogen wordt in Nederland. Maar er zijn nog meer manieren waarop het publiek verkeerd wordt voorgelicht.

---

1. Het rapport bevat een aantal voorbeelden van organisatorische tekortkomingen bij de BBC die een publicatie van feitelijk onjuiste informatie over belangrijke onderwerpen mogelijk maakten en daarover was in de Nederlandse kranten en de paar Engelse die ik erover geraadpleegd heb niets te vinden.
2. Wikipedia: Several national newspapers judged the report to be so uncritical of the Government that they accused Hutton of participating in an “establishment whitewash” The Daily Mail wrote in its editorial “We’re faced with the wretched spectacle of the BBC chairman resigning while Alastair Campbell crows from the summit of his dunghill. Does this verdict, my lord, serve the real interest of truth?”. The Independent included a large, mostly empty, white space above the fold on its front page containing just the word “whitewash?” in small red type.
3. Kelly was de ambtenaar die het interview had gegeven waaruit de BBC ten onrechte had afgeleid dat Blair had gelogen en die vervolgens zelfmoord pleegde

---

Dit artikel over het Hutton-report verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp in twee delen.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.