Hoe je de samenwerking in Europa ook vorm wil geven, het lijkt me onontkoombaar dat die vormgeving niet tegen de wil van de meerderheid van de bevolking van de lidstaten in kan gaan.

Die meerderheid ziet zich vertegenwoordigd door een eigen nationale overheid en niet door een Europees parlement dat geen legitimiteit lijkt te hebben en waar de meerderheid van de Europeanen niet van weet wat het doet of waarom het er is.

Waarom Europeanen zo veel meer geïnteresseerd zijn in hun eigen parlement en regering dan in Brussel is simpel: van hun eigen overheid zijn ze afhankelijk en van Europa niet. Als Brussel morgen zou worden afgeschaft ging het leven in de lidstaten gewoon door. Als morgen de rijksoverheid en de gemeentelijke overheden in Nederland zouden ophouden te bestaan werd het chaos.

Dat de Raden van Ministers en van Regeringsleiders de beslissingen nemen op Europees niveau en daarvoor op nationaal niveau aanspreekbaar zijn lijkt daarom democratischer dan wanneer de commissie dat doet onder controle van het Europese Parlement. De gedacht om de democratische controle op Europees niveau uit te breiden, door meer bevoegdheden bij het Europees parlement neer te leggen, is in wezen ondemocratisch. Zij lijkt me om die reden niet in overeenstemming met de wens van een meerderheid van de Europeanen.

De Oostelijke lidstaten hebben in de tweede helft van de vorige eeuw ervaring opgedaan met een centralistisch bestuur, vanuit een vreemde hoofdstad. Die zijn moeilijk enthousiast te krijgen voor een herhaling, ook al zouden we die dan dit keer democratisch noemen in plaats van communistisch. Op dat punt is er kennelijk sprake van ernstige Brusselse bijziendheid.

Er is een tweede weeffout in Europa. Een monetaire Unie had er nooit mogen komen tussen landen met zulke uiteenlopende economieën. De ernst van de combinatie van onevenwichtige economieën en ongezonde overheidsfinanciën bij de Zuidelijke lidstaten bleek toen in 2007 in Amerika een crisis uitbrak in het internationale financiële stelsel. De schulden die de Europese staten aan moesten gaan om hun banken te redden bleken vooral in de Zuidelijke landen emmers te laten overlopen. De financiële markten kwamen plotseling tot de ontdekking dat vertrouwen in de Euro niet hetzelfde is als vertrouwen in Griekenland of Italië. De markten verloren het vertrouwen in het Zuiden en sindsdien is de Eurozone de facto gesplitst in een Noordelijk en een Zuidelijk deel. Het beste is dat te zien aan de werkloosheidscijfers, maar ook in de overheidsschulden zijn er dramatische verschillen., vooral als men niet alleen naar de schulden van de centrale overheid kijkt maar ook die van de lagere overheden meeneemt.

Een combinatie van democratisch bestuur en financiële Europese samenwerking blijkt in de praktijk een onmogelijke opgave. De Noordelijke landen geven honderden miljarden steun aan het Zuiden en vragen in ruil daarvoor controle op de Zuidelijke overheidsuitgaven. In het Zuiden beschouwt men dat als in strijd met hun democratische rechten. De volksopstanden in Griekenland en Spanje, die zich richten tegen de brave Duitse bondskanselier Merkel zijn daar een bewijs voor. In Brussel steekt men voor deze ontwikkeling de kop in het zand. .

Toch lijkt het me duidelijk dat we geen democratisch Europa kunnen hebben waar de Noordelijke helft zijn wil oplegt aan de Zuidelijke en tegelijk haar belastingbetalers laat opdraaien voor de fouten van politici in andere landen. Er is dus maar een democratische oplossing en dat is het uitstappen van de Noordelijke landen uit de euro. Dan wordt het lek in elk geval gedicht en kan men de burgers in de Noordelijke landen vragen of ze eenmalig willen helpen de overheden en de banken in het Zuiden te saneren. De burgers in het Zuiden kan dan gevraagd worden of ze de maatregelen die voor een sanering nodig zijn willen steunen, als het alternatief een staatsbankroet zou zijn.

Van Draghi en zijn ECB zijn we dan af en besluiten kunnen weer op een democratische manier genomen worden.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp