Als Machiavelli het over prinsen heeft bedoelt hij daarmee alleenheersers. Il Principe betekent letterlijk de eerste in de staat. De uitdrukking staat voor opperhoofd, Führer, duce, prins, koning, caudillo, president, chairman, tiran of welke andere naam en titel ook waaronder iemand de functie van eerste man in een staat uitoefent.

Dionysius was tiran van Syracuse en om die reden gehaat in het democratische Athene van zijn tijd. Dat zou niet anders geweest zijn als hij zich basileus of levenslang consul had genoemd. Tiran is alleen maar het scheldwoord geworden dat wij kennen omdat de Grieken zo’n hekel hadden aan het politieke systeem waar de functie van tiran in paste.

Een tiran is bij ons iemand die misbruik maakt van zijn macht. Voor de Atheners was het hebben van de macht als alleenheerser al een vorm van misbruik. In het algemeen geeft de geschiedenis hen hierin gelijk: alleenheersers die geen misbruik maakten van hun macht zijn altijd uitzonderingen geweest.

Machiavelli kende maar twee regeringsvormen, het principaat en de republiek. Hij schrijft over het principaat en de methoden die de alleenheerser moet toepassen om zijn macht te behouden. Hij doet dat vanuit een strikt wetenschappelijk standpunt. Morele overwegingen komen in zijn boek niet voor vanwege hun intrinsieke betekenis, maar uitsluitend vanwege het nut of de last die zij de heerser kunnen berokkenen.

Zelf was hij republikein en heeft om die reden een deel van zijn leven in ballingschap doorgebracht. Om Machiavelli te vereenzelvigen met de tirannen die hij beschrijft is even dwaas als het om het leven brengen van een boodschapper van het slechte nieuws, zoals sommige tirannen plachten te doen.

---

Dit artikel over het Alleenheersers verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.