Gisteren was er een berichtje dat de Syrische president Assad op bezoek was in het Russische Sotsji, waar Putin een presidentiële buitenplaats heeft. Alles wat dat bericht vermeldde wijst in dezelfde richting: Rusland is nu veel zelfbewuster dan drie jaar geleden, en gaat de toekomstige verhoudingen in Syrië en mogelijk zelfs het MO bepalen.

De afgelopen vijftig jaar was het de USA die de loop van de zaken in het MO voor een belangrijk deel bepaalde, met als hoogtepunten de beide Golfoorlogen, en de poging van Obama ook het bewind van Assad in Syrië omver te werpen. Het falen van die laatste poging – mede door de Russische interventie twee jaar geleden – heeft de verhoudingen totaal veranderd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit deze zinsnede die de NOS argeloos opschreef:

Het Kremlin maakte bekend dat Poetin vandaag belt met de Amerikaanse president Trump om de situatie in Syrië te bespreken. De Russische president zal ook met leiders uit het Midden-Oosten overleggen, onder wie de emir van Qatar.

Dit zou vier jaar geleden onbestaanbaar zijn geweest. De Amerikaanse president wordt door Putin dus op de hoogte gehouden van de voorgang. Ten tijde van Obama gebeurde het omgekeerde zelfs niet. Het is een gevolg van de beslissende invloed die de Russische interventie op het Syrische slagveld heeft betekend. Weliswaar werd het echte gevecht voornamelijk gevoerd door het Syrische leger met de onmisbare assistentie van Hezbollah en de Russische luchtmacht, maar dat de Russen overall de strategische controle hadden lijdt geen twijfel.

Ook het moment en het onderwerp van de besprekingen die Assad en Putin voerden is veelbetekenend. Afstemmen hoe de toekomst van Syrië er na deze burgeroorlog uit moet gaan zien, signaleert dat deze heren de regie zullen hebben. Dat Qatar genoemd wordt is evenmin niet onbelangrijk, aangezien het land duidelijk op ramkoers ligt met Saudi-Arabië, en zich een tijdje lang zelfs voorzag van een Turks (!) garnizoen. Nu doemen de contouren in het MO op van een nieuwe coalitie die vier jaar geleden nog totaal ondenkbaar was. Iran is een mitglieder met dit Russische geweld geworden dankzij de betrokkenheid van het land in de Syrische burgeroorlog via het sjiitische Hezbollah. En zelfs Erdogans Turkije, dat een rol speelde in het verlengde van Saudische wensen heeft gaande deze oorlog kennelijk besloten dat haar beste kansen bij Russische suprematie in het MO liggen in plaats van bij Amerikaanse.

Deze afwikkeling kent twee grote verliezers: de coalitie tussen de USA en Saudi-Arabië heeft een pak slaag gekregen, zowel militair als onderhandelingstechnisch, en zal nu moeten pogen te redden water te reden valt. Dat men zich dit bewust is tonen de geluiden dat er tussen Israël en de Saudi’s wordt onderhandeld over samenwerking. Opnieuw: dit was vier jaar terug totaal onvoorstelbaar geweest. Er werd gepraat, maar zeker niet in het openbaar en erkend werd het nooit.

De laatste pion die de USA in de Syrische burgeroorlog nog heeft, zijn de Koerden in Syrië. Met het verdwijnen van IS is de weg geopend voor onderhandelingen met de rebellen die voorheen werden betiteld als ‘gematigd’, waarmee werd bedoel dat ze zich lieten aansturen door de USA. Maar die pion staat op het punt te verdwijnen, want wie goed leest wat er plaats vindt, ziet dat de Koerden een belangrijk onderwerp op de agenda moeten zijn geweest in Sotsji.

In een persconferentie sprak Poetin zijn tevredenheid uit over de bereidheid van Assad tot samenwerking met alle partijen. “Er is nog steeds een lange weg te gaan voordat de terroristen definitief zijn verslagen, maar onze gezamenlijke militaire operatie tegen het terrorisme in Syrië is inderdaad in de afrondende fase.”

Hier staat bijna letterlijk dat Rusland niet genegen is Syrië ter wille te zijn met een militaire operatie om de Koerden weer onder het centrale gezag van Damascus te brengen. De consequentie daarvan is dat het toekomstige Syrië af gaat op een federale structuur van Koerden en Arabieren. Dat zal nog heel wat voeten in aarde hebben, en vooral Turkije zal wat te slikken krijgen. Al is niet onmogelijk dat dat land wordt afgekocht met een paar stukjes Syrië waar een grote Turkmeense minderheid leeft. Dat daarover tussen Erdogan en Putin al gesproken is ligt voor de hand. De langdurige onderhandelingen in Astana, die grotendeels buiten het blikveld van de westerse pers en zonder de USA plaatsvonden, lijken een stevig fundament te hebben gelegd voor deze samenwerking.

Waar gaat dit eindigen? Dat is een uitstekende vraag, die voor de verandering eens met de kaart in de hand kan worden geduid. Putin smeedt nu een coalitie die zelfs als geografisch blok herkenbaar wordt. Samen met het sjiitische Irak zal nu een aaneengesloten gebied ontstaan, met Turkije en Iran op de flanken, Qatar als vooruitgeschoven post tegenover Saudi-Arabië en eventuele fronten in Libanon en Jemen. Een nieuwe korte blik op de kaart leert dat de samenwerking met Israël voor Saudi-Arabië van levensbelang wordt om haar resterende invloed in de regio te stabiliseren, want dat Jordanië ten koste van alles neutraal zal proberen te blijven is een simpel feit – het zou in het beste geval voor de Saudi’s toch alleen maar een zwak en potentieel onstabiele bondgenoot zijn.

Nu deze contouren zich aftekenen, is pas goed vast te stellen welk een schade Obama en de Amerikaanse neoneocons de belangen van het westen hebben toegebracht. De Syrische burgeroorlog was erger dan een debacle na een lichtzinnig avontuur. Het is geopolitiek voor zowel USA als EU een pijnlijke nederlaag, zo geen drama geworden.