De zakelijke benadering door Toon Kasdorp van het onderwerp slavernij zal niet overal de handen op elkaar krijgen. Maar hij heeft sterke argumenten.

Erg aardig vond ik het niet van mijzelf, maar feitelijk was het wel juist, toen ik er ooit op wees dat onze Surinaamse en Antilliaanse landgenoten meer slavenjagers en slavenhouders onder hun voorouders tellen dan de Europese Nederlanders. Slaven arriveerden niet uit zich zelf in Fort Nassau[1] maar werden daar gebracht door Afrikaanse landgenoten of door Arabische handelaren.

Helemaal aardig was dat niet, zoals ik zei, omdat die vrouwelijke voorouders die de half-Europese kinderen kregen, daar meestal toe gedwongen werden. Zeker is het dat landen met een westerse cultuur een tijdlang hebben toegestaan dat er in Noord -en Zuid- Amerika zwarte slaven werden gehouden. Ook is het waar dat wij nog steeds deel uitmaken van die cultuur. Maar dat doen zwarte en Arabische Nederlanders intussen ook.

Het gaat dus niet aan om daar alleen de autochtone Nederlanders over aan te spreken. Ik vind dat een vorm van racisme en daarnaast, voor zover Europese Nederlanders daar zelf aan mee doen, een abject soort van zelfhaat. Daar schiet niemand wat mee op, zeker de afstammelingen van de voormalige slaven niet. Die wentelen zich toch al te veel in zelfbeklag en zouden er beter aan doen onder dit deel van de geschiedenis een streep te zetten en de ogen op de toekomst gericht te houden, in plaats van op het verleden.

De tegenwoordige Belgen hoor je er ook niet meer over dat Julius Caesar het grootste deel van de Keltische stam van de Belgae heeft uitgemoord en de rest verkocht heeft als slaaf. Dat was genocide en mensenroof op grote schaal, maar Caesar wordt nog steeds met enthousiasme gelezen op Belgische gymnasia. De Afro-Europeanen horen niet te worden opgezadeld met een soort romantische verering voor het slachtofferschap van hun voorouders, dat zou hun integratie alleen maar in de weg staan.

Piet, de broer van Fred Emmer, schreef zes jaar geleden in de Volkskrant over de slavenhandel. Die zou minder profijtelijk zijn geweest dan vaak wordt beweerd. Verder merkte hij bij die gelegenheid op dat naar aanleiding van de herdenkingen van de Tweede Wereldoorlog en de bezetting niemand zich ooit afvraagt of die voor de Duitsers profijtelijk zijn geweest.

Persoonlijk vind ik dat twee non issues. De slavernij is zo oud als de wereld en als die niet profijtelijk was geweest dan had zij het niet zo lang uitgehouden. De slaven die aan de westkust van Afrika eerst door Portugezen en Spanjaarden en later ook door Engelsen en Nederlanders werden gekocht van zwarte handelaren hadden voor de verkopers een kostprijs van nul. De gevangenen die verkocht werden waren er toch al. Ze waren het gevolg van de constante oorlogen in de binnenlanden en het alternatief voor de verkoop was executie.

Voor de meeste slaven gold dat de verkoop hun het leven heeft gered. Later zal het zeker zijn gebeurd dat aparte slaven raids werden opgezet, vooral als de markt een tijdje erg gunstig was, maar oorlogen kostten geld en het risico was behoorlijk groot. Zo’n oorlog kon anders aflopen dan verwacht en dan was je zelf het haasje. Men mag er dus wel van uitgaan dat verreweg de meeste slaven aan de westerse slavenhalers hun leven te danken hebben gehad.

Dat gold natuurlijk niet voor de kinderen van die slaven en niemand zal het instituut van slavernij als zodanig verdedigen. Maar de westerse landen hebben de slavernij niet uitgevonden die hebben hem juist afgeschaft. We hebben haar natuurlijk ook niet voor niets afgeschaft, want de ellende die zij veroorzaakt heeft was groot, maar punt blijft dat juist die eerste generatie slaven er voordeel aan gehad heeft.

Wat die oorlog en de bezetting aangaat, die zijn niet van een standpunt van profit of non-profit te beoordelen. Er bestaat geen twijfel over dat oorlog een kapitaalvernietiging op grote schaal is, voor de winnaar vaak net zo zeer als voor de verliezer. Oorlog voeren gebeurt om heel andere redenen dan voor het maken van winst en de bezetting is gewoon een onderdeel van de oorlog.

Over de bezetting van Nederland in de Tweede Wereldoorlog valt nog wel iets anders op te merken. Die was heel wat beschaafder dan de bezetting van Polen en de Oekraïne. Er werden wel represailles genomen als Nederlandse verzetsmensen geweld hadden gebruikt tegen Duitsers, maar daar bleef het dan ook bij. Het gaat te ver om te zeggen dat we een rechtsstaat waren tijdens de oorlog, maar wie zich gedeisd hield had in het algemeen van de Duitsers niet zo veel te vrezen.

Toch waren de Nederlanders doodsbang, ook als ze niets deden waar Duitsers op plachten te reageren. Kennelijk was het geweld dat potentieel aanwezig was genoeg om iedereen angst aan te jagen en herinnert iedereen die de oorlog heeft meegemaakt dat als een tijd van angst en machteloosheid.

---

1. Fort Nassau was het eerste maar niet het enige fort. Er kwamen er meer. Toen de Engelsen de Goudkust overnamen veroverden ze de vesting Elmina en de forten Amsterdam, Coumantijne, Lijdzaamheid, Goede Hoop en Crève Coeur

---

Dit artikel over slavernij verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.