De afgelopen dertig jaar was het eerste dat je hoorde als je het onderwerp “openbreken internationale verdragen” ter sprake bracht, het gejank dat dat helemaal niet kan.

Dat blijkt echter niet te kloppen. Want dat het wel kan is de afgelopen jaren bewezen door zowel de USA als Turkije. Trump trok de USA terug uit het klimaatverdrag van Parijs, Turkije zegde nog afgelopen week het Europese Vrouwenrechtenverdrag op, tot grote ontsteltenis van zowel USA als EU.

De huidige bewoner van het het Witte huis beweerde hieronder zelf pijnlijk te lijden, en ook de EU toonde zich van haar meest ergerlijke kant:

EU-buitenlandchef Josep Borrell dringt er bij Turkije op aan de beslissing terug te draaien. Hij betreurt de opzegging ten diepste en zegt het besluit niet te bevatten.

Het verdrag werd in 2011 juist in de Turkse stad opgesteld. Erdogan was destijds premier. De doelen zijn het voorkomen van huiselijk geweld, betere bescherming van slachtoffers en het beëindigen van de straffeloosheid van daders.

Maar dit alles laat vooral zien waarom het niet kunnen zou, zoals altijd werd beweerd. Voor de progressieve medemens zou het een onoverkomelijke schok van het wereldbeeld betekenen. Dat dat wel het minst goede argument is dat ik er ooit over hoorde hoef ik naar ik hoop hier nauwelijks verder te benadrukken. Maar wat deze terugtrekkingen ons tonen, is dat om politieke redenen getekende verdragen wel degelijk opzegbaar zijn. Soms via een langere procedure, zoals in het geval van het Klimaatverdrag, en soms met een pennenstreek, zoals Turkije aantoonde.

Wat we ons vooral dienen te realiseren, is dat de bemoeienis met hoe andere landen hun zaakjes regelen niet aan ons oordeel onderworpen is, en ook niet behoeft te zijn. Waarom maken we er dan stampij over, als een land zich uit bijvoorbeeld het Vrouwenverdrag terugtrekt? Daarover citeer ik graag Hugo Brandt Corstius, die tegen het eind van zijn leven lol kreeg in het kastijden van zijn progressieve medemensen, en over dierenleed noteerde:

Het leed kan de dierenvriend au fond niets schelen: het doet hèm pijn, als hij ziet hoe een vis bij zijn bek uit het water wordt gesleurd. (uit Vis Tragica, in Denk Na, Querido 1988)

Mutatis mutandis is dat precies wat hier de hoofdrol speelt. Wat wij ons verbeelden van het lijden van vrouwen in Turkije is de reden dat men bij de EU deze terugtrekking van Turkije ‘niet kan bevatten’. De paternalistische betweterigheid druipt er van af. Want, om er nog maar een citaat tegen aan te gooien: ooit noteerde de Amerikaanse SF-schrijver A.E. van Vogt droog In De Arsenalen van Isher); als mensen niet tevreden zijn over de manier waarop ze geregeerd worden, dan moeten ze die veranderen. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, en daar was Van Vogt zich wel degelijk van bewust. Maar wat het ook stipuleert, is dat als de overgrote meerderheid van een bevolking een ander soort regime wenst, er niets is dat dat tegen houden kan, of zal. Dat dit impliceert dat die overgrote meerderheid dat eerst daadwerkelijk zal moeten beseffen, is onderdeel van de gedachte.

Zo is het derhalve ook met het openbreken van internationale verdragen. Als voldoende mensen – een overgrote meerderheid – in een land gaat beseffen dat – bijvoorbeeld de asielmigratie – sterk in hun nadeel is, dan is opzeggen er van nog maar één stap weg. Dat is niet alleen de koninklijke weg van de democratie, maar ook de weg die iedere regering dient te gaan, die door interne druk tot daden gedwongen wordt die zij liever vermeden had [1].

En dat vermijden om redenen van prestige is precies wat veel landen bij verdragen betrokken houdt. De massamigratie heeft al lang bewezen dat de bestaande asielverdragen nodig op de helling moeten. De pretenties van de VN zijn dusdanig uit de hand aan het lopen dat een herziening of terugtrekking uit die club een steeds logischer stap wordt. Voor het beëindigen van het lidmaatschap van de EU gelden vergelijkbare argumenten, en daarvan zijn na Brexit de hindernissen het meest duidelijk geworden, of zullen dat binnen een decennium zijn. Maar dat de discussie er over wordt geblokkeerd is een kwestie van elites en hun fragiele zelfbeeld, en dàt zal op termijn steeds minder goed houdbaar blijken.

---

1. Dat is ook de reden van de afkeer van populisme bij elites: men is allergisch voor iets dat men gedwongen door de volkswil niet vermijden kan. Dat verlaagt hun prestige bij andere elites.