Bij de oprichting van de EU was het primaire doel het intomen van mogelijk Duits revanchisme zoals dat ontstond na WW1. Al snel verwerd dat tot Frans leunen op Duitse nijverheid. Hoe lang is dat nog vol te houden?

Dinsdagmiddag hield de Franse president Emmanuel Macron zijn grote Europa-toespraak aan de Sorbonne, de universiteit van Parijs. De visie voor de EU die daarin uiteen werd gezet werd door Elsevier scherp maar adequaat vertaald met: Wij willen uw geld. Zo is het en niet anders.

Nu de Duitse verkiezingen voorbij zijn denkt half Europa dat Frau Merkel nu weer de handen vrij heeft om de Duitse knip te trekken. Het lijkt in niemand op te komen dat Duitsland daarbij mogelijk eigen prioriteiten stellen wil die niet overeen zullen komen met wat hoopvolle èn hongerige EU-lidstaten verwachten.

De positie van Macron was direct na zijn verkiezing al weinig benijdenswaardig – een verdeeld land keek met verbazing naar een winnaar die drie maanden vooraf niemand had kunnen bedenken – maar lijkt nu hij bijna een half jaar in het Elysée zetelt steeds moeilijker te worden. Zijn toespraak gisteren was de klassieke aanpak van alle Franse presidenten van de afgelopen veertig jaar vóór hem: Europa was een mooi ideaal, maar dan toch vooral als het in dienst zou staan van Frankrijk. Dat idee lijkt steeds minder houdbaar. De tijd dat je Duitsland kon chanteren met de Tweede Wereldoorlog is zo goed als voorbij.

Dat de landen die sinds circa 1970 lid werden heel andere verwachtingen van de EU hebben, en soms keihard met de Fransen concurreren om de inhoud van de Duitse staatskas, lijkt Macron te zijn ontgaan. Of hij en zijn adviseurs willen het niet weten, maar dat verandert niets aan het probleem dat hiermee aan de oppervlakte lijkt te gaan komen: Duitsland is niet de onbeperkte flappentap voor Franse grandeur. En ook al heeft de Franse economie niet eenzelfde parasitisme op de Duitse bedreven als de Griekse, de eeuwig uitgestelde hervorming van die Franse economie kan niet langer worden uitgesteld. Maar de hervormingen van de arbeidsmarkt zoals men die nu voorstelt overtuigen in het geheel niet. Daarmee zijn we bijna weer terug bij af. Duitsland zou haar geduld kunnen verliezen en Frankrijk de haar toekomende plek wijzen: leider van de economische EU-middenmoot.

Het ernstigste hiervan is dat Frankrijk zich deze situatie onbewust lijkt. Dat is een recept voor een pijnlijke confrontatie. Mogelijk was die in vroeger eeuwen uitgemond in een oorlog – vroegere Duitse heersers hadden dit echter vermoedelijk eerder al rechtgezet. Ook met het disciplineren van een ongemakkelijk kind kun je te lang wachten, met alle gevolgen van dien. Ooit is het toch echt nodig, en economisch is Frankrijk er al heel lang aan toe de waarheid eens te horen. Het land dat zich altijd gedragen heeft als verwend kind moet maar eens te horen dat het tijd wordt de eigen broek op te houden.

Merkel wil best meer overdracht van geld en bevoegdheden naar Brussel, maar vooral de winst van de fiscale haviken van de liberale FDP en het grote verlies van de CSU afgelopen zondag gaan dat bemoeilijken. Duitsland moet eindelijk eens een normaal land worden in zijn verhouding tot de Europese Unie en vooral Frankrijk. De vraag blijft of Frankrijk dat beseffen wil.

Macron zei deze zomer al: ‘Als zij [Angela Merkel] een coalitie aangaat met de FDP, ben ik dood,’

Politiek is dat erger dan waar. Het is een noodzaak aan het worden wil de EU niet uit elkaar klappen. Dan kan Macron net zoveel pleiten voor een Europese interventiemacht als hij wil, maar opnieuw toont het de visie van Frankrijk op de wereld, een visie waarin Duitsland zich nauwelijks of niet in herkent.

De Franse roep om nu de integratie van de lidstaten in de EU te versnellen is daarom niet meer dan een vlucht naar voren. Het Elysée lijkt te denken dat een geïntegreerde EU beter daar de Franse wensen luisteren zal dan zij nu doet door Duits remwerk. Dat is heel wel mogelijk, maar dat Duitsland er net zo ruimhartig aan mee betalen wil als het tot nog toe deed is, juist door die vele hongerige lidstaten van de EU, minder logisch geworden. De Duitse FDP is daar ook geen voorstander van, en als de coalitie inderdaad wordt aangevuld met de Duitse Groenen dan moet er ook rekening worden gehouden met grotere uitgaven voor de wensen van de groenmaffia.

Objectief gezien hadden de wegen binnen de EU zich lang geleden al moeten scheiden – tenzij Frankrijk zich had willen aanpassen, en de Franse politieke klasse realiteitszin had betoond. Nu dat ontbreekt en zal blijven ontbreken, kan een diepe scheur steeds sneller diep ingrijpen. De EU is mislukt, en dat ontkennen wordt steeds meer een zinloze en kostbare exercitie.