De meeste Germaanse naties lieten zich tijdens de Grote Volksverhuizing niet zomaar door de Romeinen bekeren tot hun christendom. Dat lag subtieler.

Het arianisme kan gezien worden als een poging van de Germaanse stammen, die het West-Romeinse rijk veroverden, om het christendom te aanvaarden en tegelijk de meest ergerlijke onzin in dat geloof overboord te gooien. Dat overboord gooien gold niet voor de Franken, die nog een stap verder gingen dan de andere Germanen en het Romeins christelijke geloof van hun onderdanen lock stock and barrel overnamen.

Het arianisme is intussen van de aardbodem verdwenen, maar het Romeinse geloof van de West-Europese variant is hier nog steeds te vinden. Die overstap van de Franken naar het roomse geloof was nodig om een culturele eenheid te bereiken met de onderworpen bevolking van het Romeinse Gallië en dat lukte hun prima. Het door de Franken veroverde gebied heette voortaan Francia en de onderworpen bewoners ervan heetten Fransen. Maar in feite zijn Fransen de onderworpen provincialen van Romeinse afkomst. De echte Franken zijn eigenlijk meer de mensen die wonen tussen Aken en Nijmegen, het gebied waar Karel de Grote zijn residenties had.

Frankrijk is heel lang met afstand het belangrijkste land van West Europa geweest, eigenlijk het enige echte land. Het had de meeste inwoners, meer dan de rest bij elkaar. Het was het meest vruchtbaar en het was het rijkste. Intellectueel stak het met kop en schouders boven de Germaanse landen uit.

De Honderdjarige Oorlog was van oorsprong helemaal geen oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Het was een oorlog tussen twee vorstenhuizen, die allebei Frans waren, over wie van de twee het koningschap van Frankrijk kon claimen. Maar tijdens die oorlog ontstond bij de Engelsen een eigen nationaliteitsgevoel en ook in Frankrijk kreeg je het besef dat er meer nationaliteiten waren, waar rekening mee gehouden moest worden.

Een van die nationaliteiten werd gevormd door de Lage Landen. Vanuit het Franse hertogdom Bourgondië werd door Philips de Goede een verzameling aangelegd van Nederlandse provincies. Die provincies waren heel welvarend, met name Vlaanderen en later ook de noordelijker gelegen provincies Holland en Zeeland. Philips’ zoon Karel de Stoute liet het nieuwe vorstendom weer bijna uit zijn handen glippen, maar zijn dochter Maria van Bourgondië hield het zaakje bij elkaar. Via haar zoon Philips de Schone kwamen de provincies in handen van Karel V en diens zoon Philips II, de latere koning van Spanje.

Karel V werd geboren in Gent en was aldus een geboren Nederlander. Zijn zoon Philips II was echter een geboren Spanjaard. Hij had weinig begrip voor de burgers van de Lage Landen en kwam door zijn pogingen om daar een soort Spaans regime te vestigen in een Tachtigjarige Oorlog terecht. Spanje begon die oorlog als het rijkste land van de bekende wereld. Het beschikte over uitgebreide koloniën aan de andere kant van de Atlantische Oceaan en over goud, zilver en edelstenen in ongekende hoeveelheden.

Maar in en deels ook door de oorlog werden de Lage Landen rijk en Spanje arm. De bewapening van Spanje werd door de Lage Landen geleverd. Ze verdienden als het ware aan de oorlog die tegen ze werd gevoerd en daar valt op de duur niet tegen op te boksen. Aan het einde van de rit waren de Lage Landen het meest welvarende deel van Europa en was Spanje een tweederangs mogendheid geworden. Het kan verkeren.

---

Dit artikel over naties en geloof verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Meer van Toon Kasdorp vindt u hier.