Yin & Yang is een concept dat in de westerse cultuur nooit helemaal goed begrepen wordt. Wij neigen naar een absolute omgang met de wereld rondom ons.

Het symbool voor Yin & Yang geeft een eerste goed idee: Het laat zien dat niet alleen de tegenstellingen elkaar (binnen de cirkel) nooit helemaal kunnen wegdrukken, maar ook dat elk het zaad van de ander in zich draagt. Yin & Yang zijn eigen aan evenwichtssystemen, en die komen maatschappelijk nu eenmaal veel vaker voor dan de uitersten waarin maar één van beide lijkt te bestaan.

Hoe wil ik dat in verband brengen met vrijheid, kapitalisme, chaos? Dat is niet ingewikkeld, al zal het misschien even duren eer u zich de logica eigen heeft gemaakt. Maar het is op verbazingwekkend veel zaken toepasbaar als een betere manier om zaken te verhelderen dan als concept van totale overgang naar iets nieuws.

Yin & Yang is ook iets dat in de natuurwetten terugkomt – je moet alleen beseffen welke en waarom. Ik grijp daarom nu naar de Wetten der Thermodynamica, meer specifiek: de entropie versus energie in een gas. Als je een gas samenperst wordt de energie er van groter (omdat de entropie kleiner wordt). Als dat samengeperste gas vervolgens via een explosie haar entropie weer vergroot, neemt de (potentiële) energie navenant af. Entropie en energie in een gas zijn daardoor herkenbaar als verschijnselen van het principe Yin en Yang.

Vrijheid
Volledige vrijheid kent niet zo’n hoge potentiële energie (herkennen we dat niet aan de westerse wereld de afgelopen dertig jaar?). Als een samenleving echter zeer ernstig onderdrukkend wordt, zal een ontploffing met een enorme energetische explosie gepaard gaan. We noemen dat een revolutie, maar het principe is niet anders dan dat van een explosie waarbij een gas haar entropie zeer snel vergroot. Bedenk ook dat de heftigheid van een explosie bij zowel een gas als een revolutie evenredig is met de kracht die nodig was de uitgangspositie blijvend te handhaven.

Kapitalisme
Met kapitalisme is het niet anders. Volledige vrijheid van ondernemerschap heet niet voor iets anarcho-kapitalisme. Veel potentieel voor het streven naar grotere vrijheid heeft het nooit, maar heeft het ook niet nodig. De keerzijde is dat het nooit heel erg lang bestaat, maar de facto een uitzonderingssituatie betreft. Als we dat anarcho-kapitalisme Yin noemen, dan is de vorm van een staatsgeleide planeconomie Yang.

Chaos
Het is de totale chaos tegenover de volkomen orde, en geen van beide kan ooit absoluut bestaan zonder het systeem (de maatschappij!) dat ze vormen te vernietigen. Maatschappelijk is onvermijdelijk dat er een soort evenwicht zal ontstaan, maar hoe leefbaar we dat voelen is een kwestie van smaak.

De ironie is dat er meer vergelijkingen mogelijk zijn, die je zo op het eerst gezicht niet zou verwachten. Hoe strakker de maatschappelijke organisatie, hoe groter de chaos op microniveau. Er blijkt tussen macro- en microniveau ook een evenwicht te bestaan. Omgekeerd is een zeer chaotische samenleving alleen werkbaar als op microniveau de gang van zaken strak is geregeld. Oók als dat op het oog een chaos is, is een systeem waarbinnen ieder zijn taak kent nog steeds strak georganiseerd

Dat een overgereguleerde samenleving vaak in chaos ontaardt omdat diverse regels uiteindelijk met elkaar botsen is wat we thans maatschappelijk meemaken. Niet alleen met zaken die de EU tracht van boven af te regelen door de oekazes van het EUP, maar bijvoorbeeld bij het onderling botsen van de Rechten van de Mens. De toename daarvan in aantal heeft al een onwerkbare situatie heeft geschapen, waarbij de oordelen van bijvoorbeeld EHRM-rechters een hoge mate van willekeur en persoonlijke smaak (van de rechters) heeft gekregen.

Evenwicht is noodzakelijk
Dat evenwicht noodzakelijk is is daarom geen moeilijke conclusie, maar dat te bereiken valt in de praktijk nog lang niet mee. Daar spelen nog wat onafhankelijke factoren een extra rol in, zoals de menselijke drang zich niet door ‘hoger gezag’ te laten ringeloren. Anderzijds neigen alle organisaties er mettertijd toe dicht te slibben met regels en regeltjes. Naarmate de ‘regels om zichzelf’ belangrijker worden als middel om zich aan vast te houden, ontstaat een bureaucratie die verstoppingen genereert. De chaos van een beginperiode evolueert vanzelf naar een evenwicht, later gevolgd door de aderverkalking van een teveel aan regels en orde.

Bureaucratie
De essentie van bureaucratie is dat zij zichzelf verstikt, zodat een explosie op termijn onontkoombaar blijkt. Een bureaucratie is synoniem met een hartinfarct, niet alleen vanwege de spanningen die ze oproept bij haar ondersteuners, maar ook omdat de organisatie zelf er kwetsbaat voor wordt.

En zo volgen de generaties elkaar op. Yin & Yang. Vrijheid is chaos. Kapitalisme is chaos. Zodat kapitalisme vrijheid moet zijn, en dat klopt. Dat zien we aan China.

EU
Wie dit toepast op de manier waarop de EU zich ontwikkelt slaat de schrik om het hart. Niet alleen neemt de organisatie in Brussel steeds meer vrijheid van bijvoorbeeld ondernemers weg, maar ze schept daarmee tevens de voorwaarden voor een totalitaire dictatuur.Dat had iets onvermijdelijks: de EU is geen nieuwe organisatie, maar en amalgaam van oude structuren die elk hun geschiedenis mochten inbrengen.

In welke vorm die dictatuur uiteindelijk resulteren zal? Dat doet er weinig toe. Ook de communisten die Rusland ooit regeerden hadden een parlement, en ook al werd er unaniem gestemd, het was tevens een overlegorgaan. Een dictatuur herken je niet aan haar ornamenten, maar aan de manier waarop zij zich organiseert. Imperia zijn uit noodzaak van hun aard nooit werkelijk democratisch.

Maar over dat laatste een volgende keer verder.

---

Eerder speelde ik al met het begrip Yin en Yang (1,2), al was dat minder in een specifieke systematiek ondergebracht.