Het lukt maar weinig mensen om zich te onttrekken aan de invloed van de samenleving waar ze deel van uit maken, meestal ook niet een klein beetje.

Bijna iedereen heeft over belangrijke zaken dezelfde mening als zijn vrienden en zijn buren. En als hij er een andere mening op na houdt dan houdt hij er als regel zijn mond over en laat het niemand merken. Dat is ook niet zo raar, als je er even over doordenkt. Want zou je over belangrijke dingen totaal anders denken dan wordt het samenleven moeilijk. De samenleving is het belangrijkste deel van je omgeving en je past je aan waar dat van je gevraagd wordt. Wie dat niet doet kan beter verhuizen want een prettig leven zal hij niet meer hebben. En als hij in het verkeerde land woont misschien wel helemaal geen leven.

Als het in een land slecht gaat hebben we de gewoonte om dat aan het regime te wijten dat daar heerst. Maar zo’n regime is afhankelijk van de samenleving waarin het opereert. Zet in een slecht land maar eens een behoorlijke regime neer en kijk hoe lang het overleeft: niet lang. Kijk naar Irak waar Saddam Hoessein werd opgehangen en zijn Ba’ath partij ontbonden. Het is er sindsdien nauwelijks beter geworden, ondanks de vele miljarden die er de afgelopen tien jaar in zijn gestoken en ondanks de Amerikaanse troepen die er vrede hebben willen stichten. Het nieuwe regime is even corrupt als dat van Saddam en alleen maar wat minder gewelddadig omdat ze afhankelijk zijn van Amerika en Amerika wil geen gewelddadige vrienden. Maar de etnische moorden tussen soennieten en sjiieten zijn in Irak aan de orde van de dag.Natuurlijk beïnvloeden regime en samenleving elkaar over en weer, maar de samenleving is zoveel gecompliceerder en duurzamer, die is veel belangrijker dan het regime.

Het opvallende is dat het ook niet zoveel te maken heeft met de kwaliteit, de aanleg of de opleiding van de individuele mensen die er wonen. Een goede opleiding wordt niet gebruikt als de lokale samenleving er geen plaats voor biedt. De samenleving is een organisme dat tamelijk onafhankelijk is van de individuen die er deel van uitmaken: die passen zich meer aan dan andersom.

Neem Pakistan. Betsy Udink zei er wat over in een interview dat ze op 18/9/10 aan de Volkskrant gaf. Ze had over dat land, kort samengevat, geen goed woord over en dat lijkt me terecht.Engeland heeft ooit dezelfde fout gemaakt met Pakistani die wij nu maken met Turken en Marokkanen. Ze hebben die mensen de gelegenheid gegeven om binnen het fatsoenlijke Engeland hun Pakistaanse gemeenschappen te vormen, in het misleide idee over multiculturele samenlevingen dat we hier in Europa in de tweede helft van de vorige eeuw hadden. Een Pakistaanse samenleving in Engeland is een recept voor trouble, terwijl individuele Pakistani even aardig of onaardig zijn als iedere willekeurige Engelsman of Indiër.

Pakistan was in 1947 nog een deel van India en beslist niet het slechtste deel. Het dal van de rivier de Indus is een van de beste stukken van India. De Punjaab was het deel van India met de oudste beschaving. Toen Groot Brittannië India zijn onafhankelijkheid gaf, scheidde een deel van de moslims zich af, omdat ze meenden dat hun cultuur in het nieuwe India geen faire kans zou krijgen. De moslims die daar anders over dachten en niet al in de Punjaab of in Bengalen woonden bleven zitten waar ze zaten en maken sindsdien met hun moslimgeloof deel uit van de seculiere Indische cultuur. Die seculiere moslims geven ook problemen, maar ze zijn ingebed in een stevige samenleving met een behoorlijke, op Britse leest geschoeide, overheid en daarom kon in India een moslim zonder problemen president worden van het land.

Maar in Pakistan is het anders. Daar heerst een moslimcultuur. In Pakistan is de overheid te koop en vormt zij een soort ruilmiddel tussen clans. Wie christen is of lid van de verkeerde moslimsekte, is zijn leven niet zeker. Pakistan daalt langzaam maar zeker af naar het niveau van een Afrikaans ontwikkelingsland.Toch hadden de twee landen, India en Pakistan, bij het startschot van hun onafhankelijkheid hetzelfde uitgangspunt. Pakistan gemiddeld wat minder armoede en een wat beter opgeleide bevolking en kijk nu eens: De verschillen zijn de laatste twee of drie decennia bizar groot geworden: India is na China de snelst groeiende industriële natie ter wereld met een behoorlijke welvaart en Pakistan zakt steeds verder weg in het islamitische moeras.

Want dat het aan de godsdienst ligt kan eigenlijk niet missen. Verder is er geen verschil tussen Pakistani en Hindoestanen. Pakistan en het islamitische buurland Afghanistan zijn verscheurd door geweld, corruptie, onderlinge haat en armoede en India heeft de weg omhoog gevonden, vooral sinds het socialisme daar vaarwel gezegd is.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp