In Tuitjenhorn in Noord Holland, heeft in een euthanasie-zaak in 2012 een politieoverval plaats gevonden, midden in de nacht. 

De arts Nico Tromp is uren lang verhoord door de politie in tegenwoordigheid van vertegenwoordigers van de gezondheidszorg. Vervolgens is hij door de inspectie geschorst als huisarts.

Hij had zich volgens de inspectie niet aan de richtlijnen inzake euthanasie gehouden. Hij had een patiënt, die door het ziekenhuis naar huis was gestuurd om daar te overlijden aan de gevolgen van keelkanker, een zware dosis morfine gegeven. De patiënt had het heel benauwd gehad en zijn vrouw en kinderen waren erg ontdaan geweest. De arts had gereageerd op de acute benauwdheid van de patiënt en de ontsteltenis bij diens omgeving en hem een dodelijke hoeveelheid morfine gegeven.

De arts, die geliefd was bij zijn patiënten, had naar beste eer en geweten gehandeld en was door het optreden van de autoriteiten zo uit zijn doen gebracht dat hij een paar dagen na de schorsing uit zijn ambt zelfmoord heeft gepleegd. Tot zover de feiten, bezien van uit het standpunt van patiënt en huisarts. De zienswijze van de Inspectie en van het Openbaar Ministerie kunt U aantreffen in het rapport van de commissie Bleichrodt dat als pdf op het internet staat.

De nachtelijke overval vond plaats in opdracht van de officier van justitie te Alkmaar. Het OM was gewaarschuwd door de inspectie gezondheidszorg, die op haar beurt was geraadpleegd door de huisarts-begeleider van een medisch studente. Het meisje liep stage bij Tromp en had over het gebeuren een nogal dramatisch verslag uitgebracht aan haar begeleider op de universiteit,.

De vraag die justitie zich gesteld heeft in deze kwestie was ,,in hoeverre er sprake was van een uitdrukkelijk en ernstig verlangen” tot levensbeëindiging en zo ja, of de zorgvuldigheidseisen rond euthanasie waren gerespecteerd. Dat liet het OM weten .

Wat er in werkelijkheid aan de hand was, was helemaal geen euthanasieverzoek. Om euthanasie kon de stervende niet eens meer vragen. Het was een regulier medisch handelen geweest van de huisarts bij een sterfbed van een patiënt. Dat soort handelen dateert niet van 2001, toen de wet Toetsing Levensbeëindiging op Verzoek en Hulp bij Zelfdoding werd ingevoerd. De palliatieve zorg is van alle tijden.

In dit geval werd bureaucratisch gereageerd door een aantal ambtenaren die niet wisten hoe ze met de nog betrekkelijk nieuwe wetgeving bij levensbeëindiging om moesten gaan.

Je kunt op een dergelijke shockerende bureaucratie op twee manieren reageren, juridisch of met je gezond verstand. Eerst maar juridisch.

Het protocol, dat hier door de toezichthoudende autoriteiten is gebruikt, deugt van geen kanten, al is het nu door de Bleichrodt-commissie met zoveel woorden goedgekeurd. Er is in een geval als dit geen enkele reden om ’s nachts om twaalf uur bij iemand binnen te vallen en vervolgens ook nog, drie dagen na het overlijden van haar man, de weduwe te gaan verhoren. Bij geen van twee betrokkenen bestond er gevaar dat ze weg zouden lopen. De inlichtingen die de inspectie van de arts en later van diens weduwe had willen hebben had zij ook op een andere en meer discrete manier kunnen krijgen. De manier van optreden kan niet anders worden bestempeld dan als intimidatie.[1] Voor het schorsen van de arts was geen enkele reden en het optreden van de inspectie was onrechtmatig ook al denkt de commissie daar kennelijk anders over.

Maar ook het protocol voor stervensbegeleiding lijkt niet helemaal te deugen. Van palliatieve zorg die de dood versnelt hoort een verslag te worden gemaakt dat aan de betrokken autoriteiten wordt toegestuurd. Maar politie en justitie horen daar alleen aan te pas komen nadat eerst is vastgesteld dat er gegronde vermoedens zijn dat er een misdrijf is gepleegd. Wanneer de commissie constateert dat een dergelijk vermoeden al bestond op basis van het bericht van de co-assistente, is er sprake van een ernstige denkfout. Het overleg met de betrokken arts hoort vooraf te gaan aan het trekken van dit soort conclusies, die onder de omstandigheden – en anders dus dan de commissie constateert – als voorbarig moeten worden aangemerkt.

Maar, zult U misschien zeggen, als een arts een overdosis geeft dan is toch altijd het wetboek van strafrecht van toepassing, te weten de artt 293 en 294sr ?

Dan moet U de betrokken artikelen nog maar eens op Uw gemak doorlezen. Die zijn van toepassing bij zelfdoding en niet bij het verlichten van ondraaglijk lijden door een behandelend arts bij iemand die al stervende is. Daar heeft de nieuwe wetgeving inzake dood op verzoek geen wijziging in gebracht.

De Inspectie Gezondheidszorg wist in dit geval in grote trekken wat er aan de hand was. De stagiaire in kwestie had correct gehandeld door eerst aan Tromp toelichting te vragen over de manier waarop hij het sterven van de patiënt bevorderd had en vervolgens, toen ze er voor zich zelf niet uitkwam, de zaak voor te leggen aan haar begeleider.

Die begeleider maakte de eerste fout. Die ging meteen in conclaaf met een hoogleraar medische ethiek, terwijl het eerste wat hij had horen te doen is afreizen naar Tuitjenhorn en praten met Tromp. Ik weet eigenlijk niet of er een medisch protocol is voor behandelende artsen om in elk geval van stervensbegeleiding een kort verslag te schrijven en dat naar de inspectie te sturen. Ik heb dat nergens kunnen vinden. Maar als het er niet is zou het er naar mijn mening wel moeten komen, juist om dramatische misverstanden, zoals in dit geval, te vermijden.

In elk geval moeten eerst de medische feiten op tafel liggen en die feiten moet je als medisch begeleider en als inspecteur gezondheidszorg horen uit de eerste hand. De politie en het OM horen pas ingeschakeld te worden als de wet dat vereist of als een ervaren collega arts het gevoel krijgt dat er niet zo zeer sprake is van medische grenzen die mogelijk overschreden zouden kunnen zijn, maar van een misdadige opzet.

---

1. Achteraf heeft Toon Kasdorp dus volledig gelijk gekregen.

---

Dit artikel over euthanasie verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.

Diverse invalshoeken aangaande euthanasie vindt u hier.