Op uitnodiging van het CIDI ging Wim van Rooy deze zomer samen met zoon Sam een week op studiereis naar Israël. Dit essay in twee delen is het verslag van zijn indrukken en ervaringen.

Israël werd de Jood onder de naties

Tijdens deze studiereis kwamen zowat alle actoren denkbaar aan bod: mensen uit de veiligheids- en militaire diensten, vertegenwoordigers van Hamas en de PA, een interessante socioloog als Khalil Shikaki (over ontwikkelingen in de Palestijnse maatschappij), een eeuwige (linkse) vredesduif als Yossi Beilin, Palestijnse projectontwikkelaars (die met geld van Qatar in Rawabi een luxueus soort spookdorp uit de grond stampten), kolonisten met een stevig verhaal in nederzetting Shilo, ‘linkse’ en ‘rechtse’ leden van de Knesset, pro en contra Netanyanhu, Palestijnen uit het vluchtelingenkamp Jalazone wier zoon bij een betoging door de Israëli’s werd neergeschoten, een delegatie van UNRWA (de grootste sociale dienst ter wereld), de filosoof-rabbijn Nathan Lopes Cardozo – actoren op alle mogelijke plaatsen, Jeruzalem, Tel Aviv, grensgebied met Gaza (checkpoint Erez), Golanhoogvlakten, Westbank (Judea en Samaria), Ramallah, Jenin, Tiberias, Rawabi, grens met Syrië, …

Voor wie al decennia de problematiek volgt in het Midden-Oosten en de voor de hand liggende maar ook de minder voor de hand liggende boeken erover leest, leverde deze studiereis geen echte verrassingen op. Toch enkele conclusies: Israël is, in tegenstelling tot de ruime indolente omgeving (waarover Churchill het al had), een zeer vitalistisch land met naar verhouding tot zijn inwonertal de meeste beloftevolle uitvindingen en startups ter wereld. Mochten alle antisemieten en Israëlhaters deze technologische en medische uitvindingen weigeren, ze zouden incommunicado worden en vlug sterven.

Vitalisme
Men houdt er van het leven en Tel Aviv is de bruisendste stad ooit, met alle levendige, extravagante en hectische tegenstellingen van dien. Israël is een be- en gewapend land dat niet met zich laat sollen, een natie die zich realiseert dat Europa niet langer aan haar kant staat en dat het land alleen op de VS (niet altijd!) en zichzelf kan rekenen, terwijl Joden over de hele wereld toch zowel pro als contra de Israëlische politiek zijn.

Wat eens te meer bewijst dat het verwijt als zouden Joden alleen religieus of usurperend-kolonialistisch of plutocratische superkapitalistische bankiers of sjtetljoden zijn, onzin is. Men vindt onder Joden echt alle soorten denken en alle soorten houdingen, maar het is altijd allemaal krachtig en uitgesproken, met veel mediterrane gebaren. En dat stoort blijkbaar velen, al ben ik er ondertussen rotsvast van overtuigd dat jaloersheid, naijver, onwetendheid en projectiedenken een belangrijke rol spelen.

De grootste critici van de staat Israël zijn vaak ook Joden, vaak linkse Joden die, zoals ik het noem, door de politiek correcte media gepalestiniseerd zijn en die lijden aan het syndroom van de zelfhaat, net zoals de politiek correcte bobo’s bij ons aan westerse zelfhaat lijden: het is een bekend verschijnsel. Ik heb een Jood gekend die bloed ging geven voor de Palestijnse zaak. Ik denk dat dit een ernstig psychisch verschijnsel is dat getuigt van een zekere hysterie die de postmoderne deugmens karakteriseert. Dit soort hysterie werd zelden in kaart gebracht, maar ze is reëel. Dat neemt niet weg dat sommige kritiek wel degelijk hout snijdt, maar dat is zo in elke democratie. Israël echter wordt onder een vergrootglas gelegd en men kan er de meest controversiële en ongemakkelijke werken vinden.

Vrijheid van mening
Kritische historici (en dat is een understatement) als Israel Shahak, Schlomo Sand, Ilan Pappé, Benny Morris, Ari Shavit en Göran Rosenberg worden er gretig gekocht en gelezen. Een romancier als de vleesgeworden oecumenist Amoz Os moest het land niet uitvluchten wegens zijn aanvallen op het religieuze zionisme en voor zijn uitspraak dat joodse extremisten Hebreeuwse neonazi’s zijn. Een beweging als het fel antizionistische Neturei Karta met zijn paar duizend aanhangers, die uit religieuze overwegingen zelfs Iran verdedigen, kan er rustig blijven bestaan, hoe anti-Israël men ook is: volgens hen moet de joodse staat immers helemaal verdwijnen en moet er een Palestijnse staat komen.

Wie echter de extremismen van sommige fanatieke joodse sekten gelijkstelt met die van de islam, die ontbeert elk gevoel voor verhoudingen. Zowel kwalitatief als kwantitatief verschillen ze fundamenteel. Het gaat hier over enkele tienduizenden Joden tegenover meer dan honderd miljoen moslims, en dat is een minimale schatting. Die ultrareligieuze Joden, voor wie de komst van de Messias dé reden is om Israël elk bestaansrecht te ontzeggen, worden in hun land vaak gezien als a pain in the ass maar ze kunnen zich vrijelijk uiten. Vaak doen ze me denken aan Torah-exegeten van bij ons die elk blijk van sympathie voor Israël direct counteren met een passage uit dat boek, alsof alle moderne Joden – en die zijn in de meerderheid – met die bijbel en zijn gruwelverhalen zouden leven!

Men heeft de Joden de holocaust nooit vergeven

Men heeft de Joden de holocaust (een concept dat ik eigenlijk liever niet gebruik wegens de religieuze connotatie) nooit vergeven: het is een bekende uitdrukking, maar ze is hyperwaar. De Duitse schrijver Martin Walser heeft ooit eens gesteld dat het ontstaan en het bestaan van de staat Israël door velen als een dodelijke morele slag ervaren werd. Dat zindert nog altijd na: nog steeds leggen velen zich niet neer bij de existentie van die staat.

Het Palestijnse narratief heeft in die zin gewonnen want het werd vanuit het multiculturalisme vanaf eind jaren zestig klakkeloos door het Westen overgenomen en met veel geld besproeid. Men pikt het ook niet dat de onderstroom van de joodse verbeelding, uitgekristalliseerd in het zionisme en bekampt door weer andere, meer kosmopolitisch ingestelde Joden, etnische homogeniteit en identiteit is, een situatie die wij op dit forum soms wensen omdat we de malaise van het multiculturalisme en zijn utopie elke dag aan den lijve ondervinden.

Israël echter, met zijn zionisme, is merkwaardig genoeg maar voor een stuk een eenheidsstaat (etnostaat), want alle minderheden hebben er rechten waar ze elders in het Midden-Oosten slechts van kunnen dromen. En zoals Joden in de Europese steden zich op een erg specifieke manier in hun respectieve samenlevingen hebben geïntegreerd (ze blijven zichzelf, maar leven de seculiere wet na en zijn gezagsgetrouw aan de staat of de natie waarin ze leven), zo slagen zij er ook in de Arabieren in Israël op een democratische manier op te nemen, in het onderwijs, in de politiek, in het leger, in hun juridisch apparaat.

Nationalisme als uitdrukking van openheid
Er was een tijd dat nationalisme nog niet in een verdachte geur stond, een tijd waarin, aldus de Israëlische politicoloog Yoram Hazony, nationalisme met een open geest werd geassocieerd. Progressieven beschouwden Woodrow Wilson’s ‘Fourteen Points’ en het ‘Atlantische Charter’ van Roosevelt en Churchill als bakens van hoop voor de mensheid, juist omdat ze uitgingen van een zeker nationalisme. Het waren uitdrukkingen van hoop op nationale onafhankelijkheid en zelfbeschikking voor volkeren die nog ‘in slavernij leefden’. En werd het nationalisme van Gandhi niet aangemoedigd?

Toen Israël aanvankelijk dat recht opeiste werd dat streven enthousiast onthaald maar gaandeweg, toen dat land zijn eigen koers voer en zijn weerbaarheid uitspeelde, herleefde het aloude antisemitisme, nu in een andere, meer democratisch gelegitimeerde vorm. Men mocht nu op een zeer eenzijdige wijze tegen Israël zijn, want deze staat beet van zich af en geloofde niet in de sprookjes die Europa profeteerde. Israël werd dus de Jood onder de naties.

Natie versus imperium
Nationalisme is het principe dat de wereld nog het best georganiseerd is als naties hun eigen koers kunnen varen en hun eigen tradities kunnen cultiveren. Is een imperialistisch project als de EU – imperialistisch ten opzichte van de landen die er deel van uitmaken en die hun soevereiniteit verkwanselen – of de poging tot het opzetten van een Amerikaanse wereldorde door neoconservatieven van allerlei slag (Project for he New American Century – PNAC) niet veel erger?

Die imperialismen hebben in ieder geval na de val van de Muur via de idee van de Pax Americana (Charles Krauthammer) gedurende de laatste decennia de wereld omgewoeld… Trump probeert het tegenovergestelde te doen en dat zint de Deep State dus niet. En is het globalisme geen nieuwe versie van het oude imperialisme, ‘a liberal empire’? Trouwens, wat Hazony ons vertelt, wordt ons ook door Thierry Baudet voorgehouden in zijn boek De aanval op de natiestaat  (2012), een politieke ordening waarbij de natiestaat centraal staat en die hij als garantie beschouwt voor de ontwikkeling van vrije instituties en individuele vrijheid. Ik zou zeggen: zoals ze in Israël floreren.

Er bestaan in dit geval, om het nog eens postmodern en perspectivistisch ten opzichte van de waarheid uit te drukken, twee narratieven: het Palestijnse en het Israëlische. Ik zei het al: in Europa heeft het Palestijnse verhaal zich kunnen doorzetten en opdringen, want aan Israël wordt door onze politici slechts lippendienst bewezen. De vrede met de Palestijnen werd in jaren zeventig al afgekocht via veel geld (dat naar corruptie en nepotisme ging) en met de belofte dat de sectaire PLO-aanslagen verminderd zouden worden.

De nieuwe pravda
Veel heeft het allemaal niet geholpen. Het islamogauchisme heeft in zowat alle media postgevat en de Rudi Vranckxen van de nieuwe pravda en zijn perverse linkse spraakcodes hebben daar ruimhartig toe bijgedragen. De arme Palestijn, een creatie van de Pallywoodfabriek, tegenover zijn wrede verdrukker, de Israëli, dus de Jood. Het is een nieuwe versie van de Protocollen van Zion, maar dat stoort onze intelligentsia niet. Het is de taal van het Derde Rijk, maar dan vloeiend aangepast aan de postmoderniteit, minder ostentatief voor wie het niet wil zien.

Wie de twee verhalen kent, kan alleen maar vaststellen dat allebei hun feilen vertonen, hun omissies, hun lacunes, hun historische onzekerheden en hun parti pris. Maar zeker is dat wie goed bij zijn hoofd is het Israëlische narratief verre moet verkiezen boven het hypocriete en larmoyante verhaal dat de Palestijnen uitventen. Net zoals bij ons ook de islam de vermoorde onschuld speelt en alle kwaad op de schouders van het Westen wentelt.

Waarom herkent men dat patroon niet, of beter: waarom wil men dat patroon niet herkennen? Wie zich bij ons als het grootste slachtoffer kan presenteren, die wint. Want de culpabiliseringsmechanismen (en dus het toewijzen van alle schuld aan ons, niet-moslims), draaien meer en meer op volle toeren, en dat al decennia. En zie: het lukt…. Want elk gesprek of elk debat over het Midden-Oosten eindigt met het omineuze: ‘Ja, maar de Joden…’. Het is geopolitiek beschouwd cultuuroorlog, dat had Huntington scherp gezien. En met Marrakesh en de Palestijnse zieligheidsindustrie staan we aan de verkeerde kant.

Einde verhaal.

---

Het eerste deel van dit essay vindt u in de zaterdagse VoL-weekendbijlage van voorgaande week.

Oorspronkelijk verscheen dit gehele essay in vier delen (1,2,3,4) op de Belgische opiniesite Doorbraak.be

Meer van Wim van Rooy op Veren of Lood vindt u hier.