Naar nu blijkt gaat de strategie voor de onafhankelijkheid van Catalonië veel dieper dan je verwachten zou. Het was geen ongelukje dat regiopresident naar Brussel vertrok.

De Brusselse EU heeft het afgelopen jaar krampachtig geprobeerd alle Catalaanse avances voor contact over de onafhankelijkheid van Catalonië af te houden, om uiteindelijk beloond te worden met een vondelingetje dat op de stoep an het Berlaymont werd achtergelaten. Vondelingetje Puigdemont gaat de komende tijd de longen uit zijn lijf schreeuwen, en elke fopspeen die men hem vanwege de EC aanbiedt boos weigeren. Het is een heel sluwe strategie want de tijd werkt voor de Catalaanse separatisten.

Vorige week schreef ik dat Puigdemont de Gandhi-kaart ging spelen, en al is dat ontegenzeglijk waar, door te suggereren dat dat de enige strategie van de Catalanen is, en ook nog uit nood geboren, doen we hem onrecht. Wat we zich tot op heden zien ontrollen is een scenario waarmee men in Barcelona rekening gehouden moet hebben alvorens het referendum op 1 oktober uit te schrijven. Als we terugkijken naar de maand oktober, dan zien we een regioregering van Catalanen die vooral tijd rekken om de centrale regering in Madrid te sarren zoals een toreador een stier sart. Zodat deze zich uiteindelijk driest in het zwaard stort in een poging zijn kwelgeest met zijn hoorns te doorboren. Zo zijn reeds vele generaties stieren op de barbecue belandt en het lijkt de Spaanse premier Rajoy niet anders te zullen vergaan dan veel van zijn boviene voorgangers.

Recapitulatie
De Catalaanse regio regering moet hebben beseft hoe Rajoy cs gingen reageren op dat referendum, en hij heeft hun stoutste hoop overtroffen. Door met de lange lat een onsamenhangende en onmogelijk succesvol te maken poging te doen om de Catalanen thuis te houden heeft hij niet alleen kans gezien de mogelijke tegenstemmers voor onafhankelijkheid thuis te houden, maar bovendien internationale afschuw en aandacht voor de Catalaanse zaak gegenereerd. Daarmee werd het van een Spaanse binnenlandse crisis een internationaal probleem in wording – een promotie die minder voor de hand ligt dan zij terugkijkend lijkt. Dat er nu ook binnen de Verenigde Naties mensen zijn opgestaan die vinden dat het Spaanse geweld op 1 oktober eigenlijk onderzocht zou moeten worden laat dat zien.

Het Spaanse geweld riep niet alleen internationale reacties op, maar maar ook Catalaanse. Een paar jaar geleden werd het percentage voorstanders voor een directe onafhankelijkheid van de regio gepeild om minder dan 30%. De Catalaanse middenklasse steunden het nauwelijks. Ze wilden wèl op Puigdemont cs stemmen, aangezien zijn streven mede in hield dat Madrid Catalonië niet langer als melkkoe zou kunnen gebruiken. Door de verhoudingen te verscherpen wisten de separatisten hun eigen kamp te vergroten. Dat tezelfdertijd een tegenkracht ontstond van mensen die niet uit Spanje weg wilden was daarbij geen handicap: juist die verdere tegenstelling maakte dat de bevolking verplicht werd te kiezen. Door neutraliteit over de onafhankelijkheidsvraag onmogelijk te maken, ontstond er een situatie waarin een meerderheid zich afzette tegen de gewelddadigheid van de centrale regering. Ook al was zij geen pertinent voorstander van onafhankelijkheid.

De volgende stap was het antwoord van de Spaanse regering. Door het uitspreken van de onafhankelijkheidsverklaring zo lang mogelijk uit te stellen gaf Puigdemont Rajoy cs de gelegenheid het Spaanse artikel 155 van de grondwet te activeren teneinde hem af te kunnen zetten als regiopresident. Vlak voor de formele invocatie van dat artikel riep hij (formeel nog net in functie) de onafhankelijkheid uit en vertrok vrijwel direct naar Brussel. Nu zit Puigdemont in Brussel, en er is sprake van een groot dilemma voor de Belgische regering. Belangrijke partner in die regering is N-VA, een geregelde gesprekspartner van Europese gematigde nationalisten.

In Spanje ging Raloy in tussen uti zij bol. Niet alleen werd het bestuur over de regio Catalonië formeel overgenomen, maar ook werden veel achtergebleven functionarissen van de regioregering gearresteerd en bovendien slecht, c.q als ernstige misdadigers, behandeld. E er werd een Europees opsporingsbevel uitgevaardigd – oorspronkelijk in het leven geroepen om de uitlevering van terroristen tussen de lidstaten te vergemakkelijken. Formeel heeft Rajoy met het uit doen vaardigen van een Europees arrestatiebevel voor Puigdemont de lont pas echt in het kruitvat gestoken. Gisteren meldde deze zich bij het Brusselse parket, en deelde mede dat hij zich tegen uitlevering zou gaan verzetten. Na afhandeling van de formaliteiten mochten hij en vier ministers van zijn regioregering weer gaan.

Wat nu? Alles overziende had de puinhoop niet groter kunnen zijn dan Rajoy nu heeft laten ontstaan. Niet alleen heeft hij geen greep op zijn grootste kwelgeest Puigdemont – diens uitlevering aan Spanje is werkelijk ondenkbaar – maar ook heeft hij binnenlands martelaren gecreëerd en een Catalaanse bevolking die volledig verdeeld is en daarom deels ook zeer vijandig staat tegen de machtsovername door de centrale regering. Bovendien heeft hij een probleem gecreëerd voor de EC in Brussel. Het is duidelijk dat dit altijd al het plan van Puigdemont moet zijn geweest, want als de EU zich er eenmaal mee bemoeien gaat, dan zal er gepraat moeten worden. En als er gepraat worden gaat, houdt dat concessies van de regering in Madrid in. Daaraan valt dan niet meer te ontkomen.

Puigdemonts aanwezigheid in Brussel kan door de EU niet eeuwig worden genegeerd, maar alles dat zij er mee doet is olie op het vuur. Maar niets doen is zo mogelijk nog meer brandstof voor afscheidingsbewegingen en woedende reacties van lidstaten. De EC kan er op rekenen dat als België weigert Puigdemont uit te leveren, Rajoy woedend op de stoep zal verschijnen. De enige kans voor Brussel lijkt te zijn zo lang mogelijk een beslissing over dat al dan niet uitwijzen uit te stellen, maar een eerste datum van uitspraak daarover is al gegeven. In de tussentijd lijkt het er op dat de centrale Spaanse regering grote problemen zal ondervinden de regio weer aan haar gezag te onderwerpen. De tijd is in het voordeel van de separatisten, en het valt niet goed te zien hoe dat tij gekeerd kan worden.

---

Zie voor meer informatie hierover ook ons dossier Catalonië