De zaak-Navalny kent tot dusver vrijwel alleen vreemde kanten. Maar voor de westerse media is het klip en klaar: Putin’s Rusland heeft een misdaad gepleegd en zal moeten boeten. Oh ja?

Deze zekerheden hebben we de afgelopen jaren al vaker voorbij zien komen, en heel overtuigend was het allemaal niet. De Skripal-zaak in het UK is nog steeds heel bizar, al was het maar doordat Skripal en zijn dochter nog steeds niet in het openbaar zijn verschenen, en nooit door iemand bevraagd konden worden. Dat wegblijven zou je nog kunnen wijten aan angst a la Rushdie, maar dat niemand deze mensen te zien of te spreken krijgt, en ze ook nooit sprekend gezien heeft,m maakt het ronduit absurd. De Britse zakenkrant Financial Times ging begin augustus nog stevig onderuit met een gefabriceerd artikel hierover.

Desalniettemin houdt de Britse regering tot op de dag van vandaag vol dat de schuld van deze zaak bij Rusland lag, en dat novitsjok werd gebruikt.

Over MH17 kunt u hier meer lezen, maar dat door het Nederlandse justitie-onderzoek iets van de werkelijke toedracht zou zijn onthuld is een beschamend lachertje met een politieke achtergrond. Niets anders.

Maar in deze analyse wilde ik me beperken tot de zaak-Navalny, omdat ook de Nederlandse media er weer stevig over te keer gingen. Tot en met gisterochtend:

Het wordt interessant te horen wat Navalny zelf te zeggen heeft. Of dat hij een ;Skripalletje’ doet, en nooit meer in het openbaar verschijnt? Ook Rusland schijnt er erg benieuwd naar te zijn, maar is beledigd door de hooghartige wijze waarop men in het westen eisen stelt.. Trump doet dat vooralsnog slimmer.

MFA: Russia insists that Germany provide data on Alexey #Navalny’s medical examination, incl results of biochemical tests. Berlin has not been willing to respond to our repeated requests in a prompt and constructive manner. https://t.co/b7fHNjtb0D pic.twitter.com/oyX9jalB6J

— Russian Embassy, UK (@RussianEmbassy) September 10, 2020

Natuurlijk kun je dit opvatten als de onwaarachtige reactie van een land dat met haar vingers in de snoeppot is betrapt. Het is zeker mogelijk, en als er in Rusland heiligen rondlopen zijn die reeds lang geleden gecanoniseerd. Maar het doet authentiek aan.

Maar zou een land dat normaal bezorgd is om haar burgers anders reageren? Je mag het niet hopen. Vorige week werd door onze staatsomroep sip verkondigd dat sancties toch niet helpen. Dat mag zo zijn, maar je vraagt je af waarom dat allemaal nu zo nadrukkelijk wordt gedaan, terwijl we er tijdens de Koude Oorlog geen woorden aan vuil maakten? Of waren we toen minder daadkrachtig? Als ik het zo opschrijf zie ik u al lachen.

Is Rusland daadkrachtiger geworden, dan? Veel aanleiding dat te veronderstellen is er niet. Maar er zijn wel andere aanleidingen waarom men in het westen ietwat ongemakkelijk wordt van de grote oostelijke nabuur. Willen we daarvan afhankelijk worden? Dat is de veronderstelling in Amerikaanse defensie-kringen. Rusland levert West-Europa gas, en doet dat in steeds grotere hoeveelheden. De USA zijn daar uitermate fel op tegen, maar tot dusver heeft Duitsland geen krimp gegeven en werd de aanleg van de Nordstream2 doorgezet. Nederland ‘ging van het gas af’, maar Duitsland keek daar anders naar, en stimuleerde het juist.

Gaat de zaak-Navalny dat nu veranderen? Dat zou heel opmerkelijk zijn. Staten die hun nationale strategische overwegingen volledig aanpassen op basis van wat feitelijk een intern incident van een buurstaat is zie je niet veel. En dat is rationeel ook. Toch is dat wat nu precies lijkt te zullen gebeuren – dat de USA zich daardoor niet verplicht hoeft te voelen al aangekondigde sancties tegen de EU door te zetten is dan wel heel behulpzaam.

Een Duitse koerswijziging ten aanzien van Nordstream2 zal men daarom in Berlijn graag rechtvaardigen door naar de zaak-Nanavlny te verwijzen, maar de kans dat dat daadwerkelijk de achterliggende reden is is verwaarloosbaar. Zie daarvoor ook dit betoog hier., waarin duidelijk wordt uitgelegd dat Rusland er geen belang bij had juist op dit moment golfjes te veroorzaken. Zeker nu niet, om met het CDA te spreken.

Waarom de NATO bijeen zou moeten komen vanwege de Navalny-zaak is me al helemaal volstrekt duister.

Sowieso moet de vraag eens gesteld worden wat we in het westen willen met het steunen van dissidenten tegen de Russische president? Het is deels een oude reflex uit de tijd van het communisme, en daardoor meer ritueel dan realistisch. Maar laten we eens veronderstellen dat het zinvol zou zijn, dat Navalny kans maakt Putin op termijn te vervangen. Wat verwachten we dan??

Iedere Russische leider zal uit de aard van zijn positie een politiek van evenwicht met het westen na streven. Opname van Rusland in de westerse maatschappelijke invloedssfeer is ten tijde van Jeltsin gruwelijk vernaggeld, en een tweede president van Rusland met democratischer tendensen zal nog steeds aan zijn eigen positie dienen te denken. En dan nog: is Navalny echt de nieuwe Lenin die om een verzegelde trein naar Moskou vraagt?

Dat zijn geen grapjes. Rusland – zo werd ten tijde van Jeltsin kristalhelder – is er als land niet aan toe een doorsnee westerse democratie te worden. Moeten we dat willen? Ook dat is een vraag die te weinig wordt gesteld. Impliciet is het streven van de neocons uit het begin van de jaren negentig nog steeds de leidende doctrine van de USA. Terwijl een reeks fiasco’s die hierop gebaseerd was heeft bewezen dat niet ieder land een opgelegde democratie zonder meer hanteren kan. De meest elanden niet, zelfs. De landen waarin democratie succesvol werd overgeplant vanuit een westerse achtergrond waren Japan, Zuid-Korea en tot op zekere hoogte Taiwan.[1]

Maar vrijwel alle andere pogingen zijn mislukt, onherkenbaar vervormd of hard op weg naar een van die beiden. Dat het geen werkend scenario kent is afdoende bewezen, en het risico van bijverschijnselen is eenvoudig te groot. We zijn het ook al weer voor een groot deel vergeten, maar de kansen dat Jeltsin tussentijds was vervangen door een avonturistische krijgsheer waren in Rusland sterk aanwezig. Ook hysterische (echte!!!) populisten van diverse pluimage hebben het eerder geprobeerd, en van geen van dezen zou je hebben gewild dat ze slaagden.

Er valt uitermate veel aan te merken op Putin. Maar de gedachte dat we blij mogen zijn dat hij er zit – en Rusland niet in een grote politieke chaos verkeert – wil in het westen maar geen wortel schieten. Dat is zowel dom als gevaarlijk.

---

1. Israël kwam zo direct voort uit de westerse democratische traditie dat je hierbij niet van een overplanting spreken kunt.

---

Meer over Rusland en haar activiteiten vindt u hier.