De grootste verrassing van afgelopen dagen is het bliksembezoek dat Vladimir Putin vandaag aan Ankara brengt. Wat is de bedoeling van de Russische leider? Smeedt hij een coalitie tegen de Koerden, maakt hij slechts gebruik van een zich ontwikkelende situatie of is dit onderdeel van de Russische Grand Strategy voor het noordelijk deel van het Midden Oosten?

Elsevier meldt als uitgangspunt voor dit bezoek:

Poetin heeft zich minder fel uitgesproken tegen het Koerdische referendum voor onafhankelijkheid, maar is gebaat bij stabiliteit in de regio.

Maar ook:

‘De nationale ambitie van de Koerden moet met respect worden behandeld,’ luidt een Russische verklaring aan de Franse krant Le Monde.

Om te eindigen met:

Dit bezoek van Poetin aan Turkije is mogelijk een nieuwe reden tot zorg voor het Westen. (mijn link, H.)

Nu Irak zich lijkt voor te bereiden op de volgende fase van haar eigen burgeroorlog, door te eisen dat vanuit Koerdistan nog slechts over land mag worden gereisd, lijkt het referendum van afgelopen zondag de spreekwoordelijke lont in een bekend kruitvat te worden.

Maar het belang van Rusland kan hier wonderwel worden ingepast met de belangen van zowel Irak als Syrië. En het is ongetwijfeld met een oog op de situatie in Syrië dat Putin naar Ankara vertrokken is. Want ook de positie van de Koerden in Syrië is in beweging, en moet stevig verankerd worden wil de daar heersende burgeroorlog een definitief einde vinden.

Over de relatie van de Koerden met Rusland heb ik eerder al geschreven dat de Syrische Koerden er het beste aan zouden kunnen doen een autonoom onderdeel van Syrië te gaan vormen, juist vanwege de Turkse dreiging elke onafhankelijke Koerdische staat direct militair van de kaart te vegen. Mutatis mutandis geldt voor de Koerden in Irak eenzelfde situatie, zeker nu de Iraakse premier dreigt met het sturen van troepen naar Noord-Irak om een mogelijke onafhankelijkheidsverklaring de kop in te drukken. Al blijft voor Turkije een probleem dat militair ingrijpen grote repercussies zal hebben, zowel wat betreft het Turkse NAVO-lidmaatschap als met de omringende landen in het Midden Oosten, waartoe je ook een conflict met Rusland moet rekenen.

Die Koerdische autonomie binnen Syrië gaat rechtstreeks in tegen het belang van de Amerikanen, maar dat is nu juist onderdeel van het schaakspel dat beide grootmachten momenteel spelen in Syrië. De USA heeft evenmin belang bij een hardhandige onderdrukking van de Koerden in Irak, omdat dat het vertrouwen in de Amerikaanse hulp aan de Koerdische YPG tegen Assad op zijn minst suspect zou maken.

Door zijn bondgenootschap met zowel Iran (met ook een stevige Koerdische minderheid binnen de grenzen) als met Syrië en momenteel redelijk vriendelijke banden met Turkije is Putin in een ideale positie zowel te bemiddelen als om aldus zijn eigen belangen veilig te stellen (een volledig herstel van de positie van Assad). Ook de redelijke Russische verstandhouding met Israël (dat het concept van een onafhankelijk Koerdistan steunt) die tijdens de Syrische burgeroorlog ontstond kan hierbij van pas komen.

Vanzelfsprekend blijft de vraag hoe stabiel de situatie zou worden die dan ontstaat, maar in de huidige situatie hebben de leiders in het Midden Oosten meer belang bij Russische goodwill dan bij Amerikaanse -afgezien dan voor wapenleveranties, waarmee zowel USA als Saudi-Arabië zeer scheutig is. De tamelijk krampachtige wijze waarop de USA het afgelopen jaar heeft geprobeerd op de Syrische kaart te blijven illustreert dit beeld bij uitnemendheid.

Het Russische initiatief over de Koerden in Noord-Irak heeft dus een eigen logica, dat je niet los kunt zien van de situatie in Syrië.