Het boek van de Franse econoom Thomas Piketty, Le capital au 21e siècle, bevat de volgende hoofdstukken:

Introduction.

Première partie. Revenu et capital
Chapitre 1. Revenu et production
Chapitre 2. La croissance: illusions et réalités

Seconde partie. La dynamique du rapport capital/revenu
Chapitre 3. Les métamorphoses du capital
Chapitre 4. De la Vieille Europe au Nouveau monde
Chapitre 5. Le rapport capital/revenu dans le long terme
Chapitre 6. Le partage capital-travail au 21e siècle.

Troisième partie. La structure des inégalités
Chapitre 7. Inégalités et concentration: premiers repères
Chapitre 8. Les deux mondes
Chapitre 9. L’inégalité des revenus du travail
Chapitre 10. L’inégalité de la propriété du capital
Chapitre 11. Mérite et héritage dans le long terme
Chapitre 12. L’inégalité mondiale des patrimoines au 21e siècle

Quatrième partie. Réguler le capital au 21e siècle
Chapitre 13. Un Etat social pour le 21e siècle
Chapitre 14. Repenser l’impôt progressif sur le revenu
Chapitre 15. Un impôt mondial sur le capital
Chapitre 16. La question de la dette publique.

Conclusion.

Wat U op zal vallen is dat U alleen al uit de titels van de hoofdstukken kunt afleiden dat het hier meer om een beleidsdocument gaat dan om een feitelijke analyse. Wat de schrijver wil is de overheid grip geven op de economie om vervolgens een grotere en ‘eerlijker’ verdeling van het bedrijfsvermogen tot stand te brengen. Verder ziet U dat er geen enkel hoofdstuk is gewijd is aan de mogelijke reacties van de vermogensbezitters of inkomensgenieters op de voorgestelde beleidswijzigingen. Tenslotte is de gedachte van een wereldbelasting van hoofdstuk 15 de kern van het boek en moet die als utopisch van de hand worden gewezen. Dat geeft Piketty zelf ook wel min of meer toe. Ik citeer een Frans commentaar:

Une proposition très ambitieuse, reconnait Piketty, mais qui pourrait être appliquée par étape, notamment au niveau régional. Et une proposition qu’il voit comme une «utopie utile», plaide-t-il, pour tracer une perspective politique à long terme.

Het lijkt me duidelijk waarom de steun voor dit beleid in Europa vooral komt uit de hoek van de socialistische en in de VS van de Democratische media. Het vooronderstelt een ouderwetse top down regeling, die diep ingrijpt in de samenleving, maar dan op wereld niveau. Het bereiken van een communistische heilstaat langs de omweg van een internationaal belastingstelsel, als het ware.

Het succes van het boek is met andere woorden een hype. Die wereldregering gaat er niet komen en dat belastingstelsel ook niet. En de idee dat je het stap voor stap zou kunnen doen, eerst landelijk, dan regionaal en tenslotte wereldwijd is ondenkbaar, juist met het oog op de reacties van de beoogde slachtoffers. Die reacties zouden desastreus kunnen zijn voor de betrokken nationale economieën.

Als vermogens hoofdzakelijk uit grondbezit bestaan, zoals dat van de Engelse koninklijke familie, is het vrij simpel om ze te belasten. Maar als het vermogen bestaat uit aandelen of directe investeringen in een groot aantal verschillende landen, dan is het gemakkelijk voor de bezitters om de belasting te ontwijken zolang die belasting niet daadwerkelijk wereldwijd wordt geheven. Juist voor de grootste vermogens is dat het simpelste en daar zal de idee van Piketty op stuk lopen. Dit is wat Franse critici er van zeggen:

L’idée d’un impôt mondial sur le capital a deux vertus : la simplicité et l’ambition. Elle a aussi les défauts de ses qualités : la simplicité tend vers l’uniformisation et occulte les différences structurelles entre les pays. L’ambition risque d’effrayer et conduit à s’interroger comme souvent sur l’efficacité comparée de la révolution et de la réforme.

Dat was, kort samengevat, het commentaar van Libération en het blad heeft gelijk.

Om grotere gelijkheid van vermogensbezit te bereiken zal men in eerste instantie maatregelen op nationaal niveau moeten nemen en om dat zonder gevaar voor kapitaalvlucht te kunnen doen zal eerst het internationale financiële systeem moeten worden aangepast. Ik denk niet dat het nodig is dat dit tegelijkertijd over de hele wereld gebeurt. Maar wil het enig kans op succes hebben dan moet het wel gecoördineerd in de westerse wereld gebeuren. Tot die wereld moet men ook de nieuwe Aziatische economieën rekenen en misschien Brazilië.

Die zullen het eens moeten worden dat de beurshandel wordt afgeschaft, dat de financiële markten in het algemeen worden gesloten en dat banken kleiner en controleerbaarder worden. Financiering van bedrijven zal plaats moeten vinden uit ingehouden winsten en rechtstreekse investeringen die minder gemakkelijk verhandelbaar zijn.

Eerst moet men zorgen dat het bedrijfsvermogen in ieder land rechtstreeks tot de eigenaren ervan te herleiden is en dat het moeilijk verhandelbaar wordt. Pas dan kan er met succes belasting over worden geheven op de manier die Piketty voorstaat. Ik denk dat het middel erger is dan de kwaal en dat er geen westers land te vinden is waar de meerderheid dit soort revolutionaire veranderingen zal steunen.

Interessanter dan het boek zelf is het enthousiasme waarmee het door de media en politici van linkse huize is ontvangen. Daar leeft kennelijk nog altijd een nostalgisch verlangen naar het socialistische verleden en er heerst nog steeds een volkomen onbegrip voor de manier waarop het bedrijfsleven in elkaar steekt.

Het gemak waar mee het begrip kapitalisme wordt gehanteerd voor heel uiteenlopende maatschappelijk verschijnselen is daarbij opvallend. De financiële markten dienen om het geldverkeer te faciliteren. Op die markten is de laatste jaren van alles fout gelopen, maar dat heeft op zich niet zo veel te maken met de ontwikkeling van de wereldeconomie, de ondernemingsgewijze productie. Ook in Rusland en China heeft men de gedachte losgelaten dat de economie met succes top down kan worden aangestuurd en het is uitgesloten dat men daar op terug zou willen komen.

Waar wel over gedacht kan worden is een beter toezicht op banken en beurzen en om dat mogelijk te maken zijn zeker ingrijpende internationale afspraken nodig. Maar die zullen niet leiden tot een systeem als Piketty bedoelt. Het communisme hebben we nu echt gehad en zoals het Engelse spreekwoord zegt once bitten is twice shy.

Het idee van een wereldbelasting heeft twee sterke kanten : eenvoud en ambitie. Maar het heeft de gebreken van zijn kwaliteiten: de eenvoud vraagt om uniformiteit en verbloemt de structurele verschillen tussen landen. De ambitie levert grote gevaren op.

——————————————————————————————–

Thomas Piketty – Capital in the 21st century (English translation)

Prijzen hieronder via Amazon.com

——————————————————————————————–

Deze bespreking verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.