Toon Kasdorp had het er vaak over dat een grote overheidsreorganisatie noodzaak was, in een land dat sinds 1815 bestuurlijk niet was opgeschud.

Veel  functies die nu door de centrale rijksoverheid worden vervuld zullen in de toekomst moeten worden overgenomen door ZBO’s[1]. Op sommige terreinen zijn die er al. De waterschappen met hun ingelanden en dijkgraven zijn er sinds mensenheugenis. De Luchtverkeersleiding, de Nederlandse Mededingingsautoriteit en de APK stations zijn van recentere datum. Er zouden ZBO’s kunnen komen voor het onderwijs, voor de zorg, het verkeer etc.

Tijdelijke maar belangrijke projecten zouden moeten worden ondergebracht in nieuw op te richten projectlichamen. Zij zouden gemeen hebben dat zij worden bemand door in te huren functionarissen, op tijdelijke basis aangesteld en uit de markt gerekruteerd. Ze zouden geen ambtenarenstatus hebben en weer kunnen verdwijnen als de taak is volbracht. Ambtenaren in de huidige betekenis van dat woord, met een vaste betrekking en rechtspositie bij de overheid zouden er nog maar weinig zijn. De op tijdelijke basis in te huren functionarissen zouden  z.z.p.-ers zijn of afkomstig uit organisaties van vrije beroepers die zich in kleinere of grotere maatschappen zouden kunnen organiseren. Ongeveer als tegenwoordig de interim managers. De voordelen van een verandering in onze staatsinrichting zoals die door Fortuijn is voorgesteld zijn duidelijk. Ik noem er slechts willekeurig een paar:

1. De efficiency van de kabinetsvergaderingen wordt verhoogd. Vergaderen met vijf mensen gaat gemakkelijker dan met zestien. Om deze reden wordt er in crisissituaties en bij heikele problemen ook nu al vergaderd in een minikabinetje van de minister president, de vicepremiers en enkele belangrijke ministers.
2. De tijd van de departementale top gaat nu vaak heen met het zo goed en kwaad als dat gaat verkrijgen van informatie uit de afdelingen en het verdedigingen van de departementale belangen tegenover andere ministeries. De interdepartementale concurrentie voor het verkrijgen van schaarse middelen staat hoger op de agenda dan het orde brengen in de chaos aan taken en taakjes die aan elk departement is toevertrouwd. Veel van het daarmee samenhangende onnodige werk zou door de voorgestelde reorganisatie verdwijnen.
3. Natuurlijk kosten ook ZBO’s geld en voor de nog uit te proberen nieuwe taaklichamen van tijdelijke aard zal dat niet minder gelden. Het feit dat ze tijdelijk zijn en worden ontbonden zodra de taak, bijvoorbeeld de Betuwelijn, zijn beslag gehad heeft, betekent niettemin een beperking van de kosten in de tijd. Een belangrijk aantal uitgaven dat enkel wordt gedaan omdat ze ook het jaar daarvoor op de begroting stonden en er daarom gemakkelijk budget voor verkregen kan worden, zou na de beëindiging van een project automatisch worden geschrapt. Maar de belangrijkste potentiële besparing zit in de betere organisatie van de zelfstandige bestuurslichamen. Organisaties met een enkel doel en een speciaal voor dat doel uitgekozen bemanning zijn eenvoudiger op te zetten en te besturen dan de huidige departementen.
4. Neem de gezondheidszorg, het Nederlandse uitkeringswezen en het onderwijs. Alle drie zijn slecht georganiseerd en men kan er op het verantwoordelijke departement geen grip op krijgen. Alle drie deze overheidstaken zouden beter vervuld worden als de betrokken ministeries zouden worden afgeschaft en vervangen door doelorganisaties die behoorlijk verantwoording af zouden moeten leggen over de uitvoering van hun taak. Elk zou een eigen en deskundig apparaat hebben dat zich uitsluitend bezig zou houden met de werkzaamheden dat het beste centraal en voor het hele veld tegelijk geregeld kunnen worden. Wat die werkzaamheden zijn zou door het veld van het onderwijs of de zorg dienen te worden aangegeven, omdat men daar het beste overzicht heeft over wat er centraal behoort te worden geregeld en wat beter ter plekke kan worden gedaan.
5. Een voordeel zou zijn gelegen in de louterende afschaffing van bestaande organisaties en de vervanging door nieuwe.

---