Overheid en democratie zitten elkaar in Nederland vaker in de weg dan goed is. Ze zitten teveel op elkaars terrein, vond Toon Kasdorp.

Sandor Loeffen van de VU pleitte vijf jaar geleden in de Volkskrant voor vaste subcommittee’s in de Tweede Kamer naar Amerikaans en Brits voorbeeld. Die zouden meer deskundigheid in huis kunnen halen dan de ad hoc samengestelde commissies die nu het Kameronderzoek voor hun rekening nemen. Dat is een goed idee, maar zou het niet nog beter kunnen?

In Amerika en Engeland heeft het tweekamer-systeem zin omdat de beide Kamers een aparte functie hebben of hadden. In Groot Brittannië is het Hoger Huis intussen een achterhaald instituut maar dat is de Amerikaanse senaat zeker niet. De Nederlandse Eerste Kamer heeft nooit een zinnige functie gehad. Die is er eigenlijk alleen gekomen omdat die twee grote democratische voorbeelden zo’n extra Kamer ook hadden en omdat we in 1813 nog geen idee hadden waar het met de nieuwe staatsvorm en met de Nederlandse samenleving heen zou gaan. We zijn nu twee eeuwen verder en weten het intussen.

Wat zou er op tegen zijn om het parlementaire werk te verdelen in onderzoek en lange termijn beleid aan de ene kant en dagelijkse controle op het functioneren van de overheid aan de andere? Waarom die Eerste Kamer, nu we die toch hebben, niet ombouwen tot een Kamer voor enquêtes en toezicht op de organisatie van de overheid? Het werk vereist een ander soort mensen met een andersoortige ervaring en opleiding.

Tegenwoordig zit de Eerste de Tweede Kamer hoofdzakelijk in de weg en voegt het werk van de Eerste eigenlijk nauwelijks iets toe. We zouden van de gelegenheid gebruik kunnen maken om het kiessysteem voor de Eerste Kamer met zijn vreemde getrapte verkiezingen af te schaffen. Of, als we dat niet willen, zouden we de provinciale en gedeputeerde staten kunnen ombouwen tot colleges met een soortgelijke functie als de Eerste Kamer maar dan voor de lagere overheden.

Dat we een transparantere en beter gecontroleerde overheid nodig hebben, daar is geloof ik iedereen het wel mee eens. Maar dat daarvoor het werk van de diverse volksvertegenwoordigingen hoort te worden aangepast is een tamelijk nieuwe gedachte.

---

Dit artikel over overheid en democratie verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp.