Het Frans is een mooie en belangrijke taal, maar we spreken die tegenwoordig onvoldoende, en niet alleen in Nederland.

Veertien jaar geleden, op 27 mei 2004, stond er een bericht in het NRC Handelsblad over de achterstand in de EU bij de vertaling van beleidsnota’s. Er stond ook een oproep in aan Brussel, om het voortaan met wat kortere nota’s te doen. Op een andere pagina van dezelfde krant stond een artikel van de Franse ambassadeur in Nederland met een oproep om meer talen – lees: meer Frans – te leren gebruiken binnen de Europese gemeenschap.

De gedachte die dan onmiddellijk bij je opkomt is: wie het serieus meent met een verenigd Europa die hoort te streven naar één gemeenschappelijke taal, maar die gedachte werd onmiddellijk door de ambassadeur afgedaan als boekhouders zuinigheid, typisch Nederlands eigenlijk.

Nederland, meende ze, grenst taalkundig aan Frankrijk en Duitsland. Dat zullen veel Nederlanders niet weten, maar het is inderdaad waar. De Voerstreek, die officieel tot het Vlaams sprekende deel van België hoort, spreekt in de praktijk Frans en vlak over de grens bij Eijsden zitten we in het oude en Franstalige prinsbisdom Luik.

De Franse ambassadrice merkte terecht op dat de teloorgang van het Nederlandse onderwijs onder meer heeft meegebracht dat de talenkennis niet meer het niveau heeft van voor de Mammoetwet. Ik heb zelf eindexamen gedaan voor die wet werd ingevoerd. Maar die vijf talen waar zij het over had herinner ik me niet, tenzij ze de klassieke talen meetelde. Maar dan waren het er geen vijf, maar zes: Nederlands, Frans, Duits, Engels, Grieks en Latijn. Misschien telde ze Nederlands niet mee, dat zou kunnen. Van die zes talen spraken we trouwens alleen Nederlands goed, Duits en Engels redelijk en lazen we de vreemde talen beter dan dat we ze spraken. De klassieke talen dan ook nog moeizaam, Duits en Engels gemakkelijk en Frans matig.

Als wij ambtenaar wilden worden in de Europese Gemeenschap moesten we eerst goed Frans leren spreken, net als de ambtenaren van tegenwoordig en dat gold voor de Duitsers en Italianen ook. Dat gaf indertijd de Fransen, Belgen en Luxemburgers een voorsprong die we altijd onredelijk hebben gevonden. Tegenwoordig leert iedereen om Engels te spreken lang voor hij ambtenaar wordt in Brussel en staat iedereen, met uitzondering van de Engelsen, weer op gelijke voet. Dat komt omdat we in een door Amerika gedomineerde cultuur leven. De wetenschap is Engelstalig, de belangrijkste cultuuruitingen, muziek en film zijn Engels en Engels is een taal waarmee je in de hele moderne wereld wordt verstaan. Het heeft de middeleeuwse functie van het Latijn overgenomen.

Het Europa, waar de ambassadrice het over had, bestond uit een aantal ambtelijke en politieke organisaties in Brussel, Luxemburg en Straatsburg. Maar Europa als politieke of culturele eenheid, los van de rest van de moderne wereld, bestaat niet. We konden wat mij betreft ook beter voorkomen dat het ooit zou gaan bestaan, want het zou tot een gevaarlijke tweespalt in de westerse wereld leiden.

In dat verband is het van groot belang dat we ook in de kanselarijen van Brussel een taal leren spreken die in de rest van de wereld wordt begrepen. Ik zou er daarom voorstander van zijn dat in de EU het Engels als enige officiële taal zou worden ingevoerd. Dat zou niet alleen veel kosten besparen, het zou er ook toe leiden dat de onderlinge communicatie tussen de Europese landen zou worden bevorderd.

Frans leren de mensen alleen als het moet, wat in de praktijk betekent dat de overgrote meerderheid van de Europeanen het nooit goed zal leren spreken. Ook voor de francofone landen in de wereld zou een overstap naar Engels als internationaal communicatiemiddel een vooruitgang betekenen. In de professionele wereld leest niemand tegenwoordig meer Frans en zo blijft de rest van de wereld verstoken van belangrijke Franse bijdragen aan de gemeenschappelijke cultuur.

Als alle ontwikkelde Fransen zich zouden aanwennen om Engels te spreken en te schrijven, net als hun eigen wetenschappers en zakenlieden, die dat doen omdat ze wel moeten, dan zou dat de invloed van Frankrijk in de wereld vergroten, niet verminderen. Daar zou iedereen van profiteren.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp