Dat premier en VVD-leider Mark Rutte een afkeer heeft van het begrip visie is genoegzaam bekend. Hij liet zich er zelfs op voorstaan tijdens zijn H.J. Schoo-lezing in 2013 waar hij de legendarische opmerking plaatste: “visie is als een olifant die het zicht belemmert”. Maar is juist in deze verwarrende tijden van terreurdreiging en de almaar oprukkende EU-superstaat, niet iets van een leidinggevend principe nodig?

Volgens sommige liberalen is de afwezigheid van visie juist iets heel liberaals en zij bewonderen Rutte daarom. Ook dit weekend bij het VVD-congres blonk Rutte tijdens zijn speech uit door het verkondigen van in mijn ogen nietszeggende peptalk. Zo presteerde Rutte het om vijf minuten te praten over de toenemende terreur in Europa in termen van ploerten, die we wel even een lesje zullen leren, zonder de begrippen islam en de radicale stromingen binnen de islam ook maar te benoemen.

Daarna vertelde Rutte dat er teveel migranten op Europa afkomen en dat daarvoor een ingewikkeld en/en/en beleid geprobeerd wordt in samenwerking met de 28 EU-landen en Turkije. Als dat onverhoopt niet lukt wordt er gedacht aan een mini-Schengen. Je kunt er bewondering voor hebben hoe Rutte los uit de pols een kwartier lang op het podium zo’n congres toespreekt, ik zou het zelf niet kunnen, maar inhoudelijk schoten we er niet heel veel mee op.

Zo’n Rutte-shuffle is misschien leuk voor Tjakka-achtige VVD’ers, maar daarvan blijven er steeds minder over, zo blijkt uit de bedroevende peilingen voor de VVD, ondanks een broos herstel van de economie. Dit herstel is mede te danken aan de lage euro, kunstmatig lage rente en een lage olieprijs. Dat de door de ECB afgedwongen ultralage rente voor een spaardersland als Nederland welvaartsvernietigend werkt, horen we niet van Rutte. Gaat u dan maar risicovol beleggen en o ja, koopt u vooral een auto.

Begin volgend jaar is Nederland EU-voorzitter en Mark Rutte heeft al aangekondigd op de van hem bekende manier dat er geen behoefte is aan “vergezichten”. Waar die praktische, visieloze opstelling van Rutte toe leidt, merken we deze dagen weer nu de EU drie miljard euro geeft aan Erdogan in ruil voor vage toezeggingen om migranten tegen te houden, migranten die overigens net zo makkelijk via andere routes zullen binnenstromen. Ondertussen hebben de Turken de drie miljard euro, het aspirant-EU-lidmaatschap en visumvrij reizen naar de EU in de pocket.

Wat mij betreft is het tijd dat er juist wél over de EU gesproken wordt, zowel over de vorm als over de inhoud. Willen we een Europese samenwerking van natiestaten, of gaan we akkoord met het overdragen van vrijwel alle relevante bevoegdheden aan de centrale instituties van de EU? Hoe gaan we om met de groeibelemmerende eenheidseuro: volhouden, monetair flexibiliseren (Matheo Solution) of helemaal opgeven? Denkende, politiek bewuste burgers hebben behoefte aan een wezenlijk debat; niet aan holle praatjes en de zoveelste Rutte-shuffle op het podium.

Daarmee komen we bij het fundamentele probleem dat ik heb met Rutte’s afkeer van visie of richtinggevende principes: je weet bij Mark Rutte nooit of hij links dan wel rechts afslaat. Hij verkondigt voor de bühne een afkeer van de EU-superstaat in lijn met de ideeën van David Cameron, maar net zo makkelijk steunde Rutte de volstrekt eurofiele Guy Verhofstadt als Europees fractieleider van ALDE, of zette zich in voor de benoeming van de ultieme EU-apparatsjik Frans Timmermans tot supercommissaris van Juncker. Dankzij de steun van Rutte, mag Timmermans nu rondreizen en miljarden belastinggeld rondstrooien, niet gehinderd door een kritisch nationaal parlement. Dat het EU-parlement niet meer is dan een applausmachine is genoegzaam bekend.

Rutte doet mij vagelijk denken aan “Der Mann ohne Eigenschaften” van de Oostenrijkse schrijver Robert Musil. Hij beoefent de kunst van het zwevende leven. Nederland zweeft mee. Niemand weet, waarheen de reis zal voeren.