Vorige week woensdag was er opnieuw een interessante bijeenkomst over het naderende referendum in de kelder van het Forum voor Democratie. Terwijl ik de verschillende bijdrages beluisterde had ik niet zo dat idee, maar terugkijkend was het een leerzaam gebeuren. Pijnlijk leerzaam.

Er waren vier inleiders. Voordat hij het voorzitterschap van de avond overgaf, legde @ThierryBaudet uit dat het viertal op twee manieren van elkaar verschilde. En dan netjes verdeeld. Twee hadden de tekst van het Associatieverdrag met Oekraïne wel gelezen en twee niet. Twee waren voor een nee-stem en twee niet.

Die dubbele ontkenning is hier op zijn plaats: die laatste twee pleitten namelijk niet allebei voor een Ja-stem. @Esther_Voet twijfelde tussen thuisblijven en blanco-stemmen. Nu is thuisblijven in zekere zin een soort dubbele ja-stem: het verhoogt de kans dat de opkomstdrempel van 30% niet gehaald wordt. Gelukkig neigde ze aan het einde van de avond meer naar blanco stemmen.

In meerdere betekenissen van dat woord was @HantenBroeke de meest ‘interessante’ inleider. Hij stond in 2012 op de 12e plaats van de VVD-lijst en haalde op vier na het hoogste aantal stemmen binnen voor de VVD. Lang niet voldoende om op eigen kracht in het parlement te komen, wel bijna genoeg voor een zetel op basis van aantal voorkeurstemmen. Het grootste deel van dit verslag gaat ook over hem, niet in de laatste plaats omdat mijn eigen bijdrage ook gericht was op zijn verhaal. Van de andere inleiders geef ik hier alleen het meest opmerkelijke aspect van hun inbreng.

Anti-semitisme
De bijdrage van Esther Voet was vooral onvergelijkbaar met die van de anderen, vanwege haar verhaal over haar eigen verblijf in Oekraïne; voor het Rode Kruis, na de Tsjernobyl-ramp. Ze werkte zij aan zij met een Oekraïense die pas na drie dagen durfde zeggen dat ze Joods was terwijl Voet zichzelf daar al over had uitgesproken. Over de ernst van het anti-semitisme in dat land gesproken! Ze vertelde dat ze in 2012 een van die ruim 14000 Ten Broeke stemmers was geweest.

Bart Schut (#BPSchut) was de andere inleider die het Associatie Akkoord niet gelezen had. Zijn standpunt verschilde echter het meest met dat van Esther Voet. Hij stelde dat de grote geo-politieke betekenis van Oekraïne en van het referendum juist redenen zijn om je als burgers je erover uit te spreken. De relatie met Rusland vindt hij belangrijker dan die met Oekraine, o.a. vanwege de atoomwapens. Rusland moet onze bondgenoot worden: zie Syrië. Hij is geen voorstander van een Brexit of Nexit maar is van mening dat er iets moet gebeuren aan de EU-gekte van dit moment. De Russen mogen af en toe op Poetin stemmen, wij nooit voor Juncker, Tusk of Schultz.

Aanwakkeren instabiliteit
Ook Thierry Baudet legde grote nadruk op deze punten. De omgang met ‘de kwestie Oekraïne’ is cruciaal voor de vraag of de rol van Rusland kan worden teruggebracht van die van wereldmacht tot die van een regionale macht. Hij verwees naar publicisten en politici van naam die een stevige onderbouwing leveren voor deze stelling.

Daarnaast is er het fenomeen van de sluipende, terloopse, ‘vanzelfsprekende’ uitbreiding van zowel EU als Navo: zie de Boekarest verklaring van 2008, punt 23: “We agreed today that these countries [Georgië en Oekraïne] will become members of NATO”. Optredens als van Verhofstadt en van Baalen op het Maydanplein hebben de de facto staatsgreep tegen Janoekovytsj aangemoedigd. Door van Oekraïne een keuze te eisen tussen goede banden met òf de EU òf met Rusland is de instabiliteit aangewakkerd.

Een verdrag als een musket?
Meneer Ten Broeke is een van de minst hysterische leden van de Tweede Kamer. Juist daarom viel zijn bijdrage me tegen. Net als de andere inleiders deelde ook hij populistische plaagstootjes uit. Dat was niet wat me verontrustte aan zijn optreden. Dat hij af en toe nogal hard ging praten om anderen te overstemmen ook niet.

Heel foute boel vond ik al wel zijn uitspraak – bij interruptie – dat Erdogan “geen dictator is maar een aristocraat” en zijn suggestie dat specifiek de Russische bombardementen in Syrië gezorgd zouden hebben voor nog 100.000 extra vluchtelingen naar Europa.

Wat me echt helemáál niet beviel – om er maar eens een eufemisme tegenaan te gooien – was zijn geflipflop. Hij begon zijn eigen toespraakje met benadrukken dat het associatieverdrag helemaal in de Nederlandse handelstraditie past, maar dat we, “anders dan in de 16e eeuw, daarbij geen musketten meer meenemen” om te garanderen dat alle afspraken worden nagekomen. Dat gaat nu niet meer. Ten Broeke gebruikte in dit verband zelfs de term ‘verzekering’.

“Het is een handelsverdrag met iets extra’s: de eerste 24 artikelen zijn gericht op het stabieler maken van Oekraïne”. Het Tweede Kamerlid stelde het voor alsof dat eerste deel van het associatieverdrag, dat geduldige papier, als het ware een vergelijkbare rol vervult als de musketten van weleer! Persoonlijk had hij “liever een bufferstaat” gehad en zou hij hetzelfde willen met Belarus (Wit-Rusland).

Een half uurtje later ging het over de bestrijding van corruptie in Oekraïne. Deze zou volgens Ten Broeke pas echt effectief kunnen zijn wanneer het land lid zou worden van de EU. Maar daar was geen sprake van. Sterker nog: Ten Broeke beweerde dat hij voorop zou lopen in het Nee-kamp wanneer het referendum over EU-lidmaatschap van Oekraïne zou gaan! Op de avond zelf kwam helaas niet meer aan de orde dat hij daarmee impliciet beweerde dat de corruptie in Italië, Roemenië, Bulgarije en Griekenland met succes getackled is.

Nagorno Karabach
Bij wijze van voorbereiding had ik vooraf wat rondgeneusd op de officiële EU-website over handelsverdragen. De EU heeft met een groot aantal landen een handelsverdrag. Per land is daar informatie over te vinden. Ik bekeek de inleidende tekst van enkele tientallen ervan. Opvallend was dat op de meeste van de landenpagina’s er louter sprake is van handel. Echter, bij de westerse Balkan, Israël (!) en Armenië gaat die algemene inleidende tekst ook over politiek. Dit schrijft de Europese Commissie over Armenië:

The process of implementating (SIC) of the AA and the DCFTA was withheld in September 2013 following Armenia’s decision to negotiate its membership in the Customs Union of Russia, Belarus and Kazakhstan, as both negotiations are incompatible.

Ik vroeg Ten Broeke hoe we dit moesten duiden. Hij was een soort blij met met vraag: nu had hij een goede aanleiding om het wereldkaartje te voorschijn te halen dat hij had meegenomen om inzichtelijk te maken hoeveel associatieverdragen er gesloten zijn. In antwoord op mijn vraag benadrukte hij dat de handelsverdragen een politieke component hebben waar het de landen betreft aan de zuid- en oostgrens van de EU. Hij schakelde vervolgens over op het benadrukken van de kwalijke rol van Rusland met betrekking tot een aantal landen die verder weg liggen. Hij verwees naar Georgië en begon tot mijn verbazing zelfs over Nagorno Karabach: de Armeense enclave in Azerbeidzjan.

Het narratief dus van het huidige Rusland als voortzetting van de Sovjet-unie en/of het rijk van de Romanovs. Rusland als onruststoker op de Kaukasus. Een verhaal dat het goed doet in de VS en onder islamisten. Over zulke beschuldigingen moet je in mijn ogen geen Amerikaanse, Russische, Turkse of andere islami(s)tisch geïnspireerde bronnen raadplegen, maar Armeense, Koerdische, Israëlische. Voor mijn part Indiase of Braziliaanse. The Armenite bijvoorbeeld. Afgelopen oktober schreef Pietro Shakarian daar een vernietigende bespreking van een anti-Russisch verhaal van Al-Jazeera. Het stuk levert een bijna rechtstreeks antwoord op het verhaal van Ten Broeke. Citaat:

Armenia, Russia’s main military ally (!) in Transcaucasia, is a key part of this strategy. Georgia, which has its own problem with Islamic extremists, is likewise an important component of it. However, Russo-Georgian tension, especially during Mikheil Saakashvili’s presidency, has hindered these efforts. The current Georgian government, led by the pragmatist prime minister Irakli Garibashvili, seeks to mend Russo-Georgian ties—and with good reason.

Oeps. Dit schreeuwt om een ‘populistisch plaagstootje’ mijnerzijds: Saakashvili, ex-president van Georgië, is inmiddels staatsburger geworden van Oekraïne en lijkt daar te azen op een nog hoger ambt dan hij nu al bekleedt. Over ons-kent-ons gesproken! Zeer raak voegt Pietro Shakarian daar aan toe dat het uitgangspunt van het verhaal van Al Jazeera (en van Ten Broeke) verwerpelijk is.

Conflicts, such as the one in Nagorno-Karabakh, are not pieces in a “great game” *) between the “great powers” on a “grand chessboard” (to quote Zbigniew Brzezinski). Instead, they are international disputes that require international cooperation, not competition.

In addition, the view that the West can “cede” the dispute to Moscow also implies that Armenia, Georgia, and other post-Soviet countries are objects that can be “ceded” from one power to another.

According to this perspective, Yerevan, Baku, Tbilisi, Kiev, Astana, and others are not independent political players, whose relations with Moscow and the West are determined by savvy, pragmatic interests. In this view, they cannot decide for themselves what kind of future or political system they should have. This problematic position also arises from an outlook based on international competition, not cooperation. However, the Caucasus needs much more of the latter and much less of the former if is to find peace, security, and stability

Polarisatie
Het grootste deel van de avond leken alle aanwezigen – zowel inleiders als publiek – erop uit niet onnodig te polariseren. Toch werd de sfeer af en toe wel venijnig. Zo werd een via Netflix vertoonde documentaire over de bloedige gebeurtenissen op het Maydan-plein zelfs onderwerp van een ja-nee strijd: Ten Broeke: “De beelden liegen niet”, Baudet: “De beelden liegen wel”. Persoonlijk staan me vooral de beelden bij van de bestorming van overheidsgebouwen, waarbij burgers met metalen buizen insloegen op agenten.

Ernstiger vond ik het dat Ten Broeke van mening was dat Baudet niet het grotere verhaal er bij mocht halen. Letterlijk riep hij zelfs uit: “Haal de Euro er niet bij” Thierry had verschillende ‘Europese beloften’ benoemd, die ‘Brussel’ en ‘Frankfurt’ later achteloos in de prullenbak hebben laten verdwijnen. (Naar ik vrees niet ten overvloede, verwijs ik nog eens naar het meest VVD-kritische stuk dat ik tot nu toe schreef).

Nog pijnlijker was ‘het uitstapje’ naar de onderste steen van het MH17-onderzoek. Daaraan wil ik hier binnenkort nog een afzonderlijke bijdrage wijden.

—————————————————————————————————————-

*) “The Great Game” is een gruwelijk, 19e eeuws, in wezen Brits concept dat verwijst naar de strijd tussen Rusland en Groot-Brittannië om de macht over geheel Zuid-Azië. Het komt ook tamelijk uitgebreid aan de orde in de hoofdstukken over de Eerste Wereldoorlog in mijn E-book IS, the Kurds and the Caliphate

**) Bij de foto (van telefoontoestel): Bart Schutte, Thierry Baudet en Han ten Broeke. Ter verluchtiging van de sfeer droeg Thierry onder zijn colbert het afgebeelde T-shirt. De beruchte Soros – schatrijk geworden door speculatie tegen het Engelse pond – is financier van JA-initiatieven in Nederland.