Hoewel nepnieuws niet bestaat, is de regenteske angst voor onwelgevallige meningen een keihard feit. Een analyse van oorzaken en gevolgen.

De politieke tendens van Regenten – nationaal zowel als EU – om het vrije verkeer van meningen en opinies op internet te fnuiken zal achteraf wel als logisch worden bezien, maar is weinig anders dan een faillissement van overtuigingen over een aantal sociale ontwikkelingen. Het heeft nòg lang geduurd, en het is een belangrijk signaal dat we nu snel een breekpunt naderen.

Nieuws, opinie en maatschappelijke eenheid
Laat ik eerst constateren dat nieuws gevaarlijk is. Ieder nieuwtje kan de vonk blijken die een maatschappelijke ontploffing veroorzaakt. De moord op Theo van Gogh was zo’n nieuwtje, en er vond inderdaad bijna een sociale ontploffing plaats in Amsterdam. Als er iets was dat regentesk Nederland de afgelopen twintig jaar in zijn schoenen heeft laten trillen is het die gebeurtenis geweest, en echt niets anders. Tijd, plaats en aanleiding vormden allen belangrijke factoren voor de emoties die de moord op Van Gogh los maakten, maar dat hij een persoon was die niet exact politiek te duiden viel versterkte dat nog eens. Anders – en zeker veel sterker – dan bij de moord op Fortuyn was dit een aanslag op de vrijheid van meningsuiting.

Juist door de onmogelijkheid Van Gogh te duiden was hij mogelijk de laatste grote verbindende figuur in een al sterk versplinterde maatschappij. Het is een ironie die Van Gogh zelf mogelijk nog het meest verbaasd zou hebben. Desondanks is het publieke debat na zijn dood herkenbaar verder versplinterd, met een steeds verder ingraven in schuttersputjes pro en contra van alles.

Hier komt het effect van dagelijks nieuws in een versplinterde ‘diverse’ maatschappij om het hoekje kijken. De idealen van de multikul hebben de oude Nederlandse maatschappelijke orde effectief versplinterd zonder er een coherent nieuw beeld voor terug te leveren. Diversiteit is prietpraat zo lang zij niet netjes in de samenstellende factoren kan worden ontleed en geduid. De gedachte dat anarchie hetzelfde is als diversiteit is van een ontstellende naïviteit waarmee de er aan schuldige politici vlot weg willen komen indien hen het vuur na aan de schenen wordt gelegd – met de dagelijkse realiteit heeft het weinig van doen.

Ons dagelijks nieuws bevestigt dat beeld van versplintering bij voortduring. Om de schizofrenie er van wat te verzachten heeft de nieuwsafdeling van de NOS zich de afgelopen vijftien jaar langzaam ontwikkeld naar een heuse staatsomroep – een ontwikkeling die nog steeds versnelt. Die ontwikkeling was onvermijdelijk, omdat veel berichten naast elkaar gezien de nieuwsconsument anders schele hoofdpijn hadden gegeven.

De schizofrenie van een staatsomroep
Dat dat leidde tot een alternatieve nieuwsvoorziening was al even onvermijdelijk. Door te moeten wisselen tussen de berichtgeving via de traditionele reguliere kanalen en die op internet kon de nieuwsconsument onbewust het gevoel blijven houden dat hij het een met zijn linkeroog bekeek, en het ander met het rechter. De mogelijkheid voor de nieuwsconsument de eigen waarheid te kiezen kon zo voor zichzelf gelegitimeerd worden met twijfel aan het andere kanaal. Dat ging slechts fout bij gebeurtenissen waar men met beide ogen hetzelfde zag, maar anders verpakt en gepresenteerd. Dat laatste gebeurt nu steeds vaker, en de resulterende hoofdpijn gaat niet meer weg.

Breekpunt
Achteraf is dit wat een voorspelbaar breekpunt moest opleveren. De media op internet zijn zo volwassen geworden, dat hun bestaan het beeld bedreigt dat de staatsomroep steeds krampachtiger probeert vast te houden, en daarmee het bestaan van de staatsomroep zèlf (alsmede de gehele MSM). Maar ook de groeiende afkeer van de berichtgeving die via de televisie dagelijks wordt gepresenteerd heeft de regering het gevoel gekregen dat het 2 voor 12 is.

Minister Ollongren heeft al gesproken over vergunningen voor berichtgeving op social media las ik vanmorgen. Het is lachwekkend, want waarvoor wordt zo’n vergunning dan verstrekt? Officieel Nederlands Nieuws, Goedgekeurde Mening of Meningen van Keurige Mensen die je zou vertrouwen met je Portemonnee? Het begint al bij het onderscheid tussen nieuws en opinie. Nieuws, opinie- en debatblog is de ondertitel van Veren of Lood. Zouden we dat nieuws dan moeten laten vallen en gewoon door kunnen? Of moeten we de site verhuizen naar een server in de USA? Toen ik zojuist checkte bleek de domeinnaam borreltafel.nl al te zijn geclaimd.

Wat de overheden nu proberen te doen is daarom zinloos: zo lang internet in enige vorm blijft bestaan zal het steeds zichtbaar maken hoezeer de maatschappij verder versplintert, en dat dat gebeurt is iets dat onze regenten alleen zichzelf aan te rekenen hebben. Dat je de boodschapper vermoorden kunt, maar niet de boodschap is op zich al oud nieuws, al lijkt minister Ollongren het niveau te missen dat te beseffen.

De regenteske angst
De grote angst in regentenkringen lijkt te zijn dat men de legitimatie van het eigen bewind verliest. Waar dat aan het begin van deze eeuw nog werd gezien als een probleem van voorbijgaande aard, aangezien de ministeries die de LPF mocht bezetten werden bevolkt door trouwe carrièretijgers die wisten aan welke kant hun boterham besmeerd was, lijkt de huidige toplaag daarvan minder zeker dan ooit. Een tijdelijk verlies van electorale macht kan daardoor funeste gevolgen hebben, zeker nu met de PvdA (na het CDA) ook de tweede grote peiler onder het oude Nederlandse coöptatiesysteem is ingestort, en de VVD weinig kansrijk lijkt zich op dat termijn aan hetzelfde lot te onttrekken.

Het is een curieus feit dat slechts een vrijwel homogene maatschappij of cultuur zich een pluriforme pers kan veroorloven. Maar de ontwikkeling van het internet heeft het stoppen van pluriformiteit in de berichtgeving en de nieuwsgaring door consumenten zèlf onmogelijk gemaakt. De opkomst van mensen als Donald Trump kan alleen nog worden gestopt door een eindeloze reeks gelegenheidscoalities tussen relatief kleine groepjes, waarvan de Franse president Macron het eerste grote voorbeeld is. Wat dat betekent voor de aanpak zoals EU & Ollongren nu zinnens zijn?

Ik denk dat ze volstrekt kansloos zijn, en hun eigen ondergang er mee zullen versnellen. Inclusief die van de resterende MSM en haar slippendragers, want de stilte uit de hoek van de gevestigde media over de breidel die nu wordt gecreëerd is oorverdovend. Hoezeer de minister ook aangaf dat het haar er om gaat de concurrentie vanuit internet aan te pakken – wie denkt dat het daar bij blijven zal heeft eenzelfde naïviteit als de Tyrannosaurus Rex die dacht onaantastbaar te zijn, en het historisch besef van een pepernoot.