DE WERELD NU

Nederlands vergeten oorlogen – de Torstenson oorlog

Nederlands vergeten oorlogen

Nederlands Vergeten oorlogen omvatten vaak bizarre conflicten en betrokkenheid bij grotere verbanden. De Torstenson oorlog is daar een klassiek voorbeeld van.

De Torstenson oorlog was voor 17e-eeuws Europa van groter belang dan u vermoeden zult. Het was bij die gelegenheid dat Zweden Denemarken afloste als de dominante macht rond de Baltische zee, en de grenzen tussen beide landen min of meer kwam te liggen zoals ze heden ten dage nog liggen – langs de Sont. Tot 1645 was wat nu zuidelijk Zweden (Scania) was onderdeel van het Deens koninkrijk geweest, dat ook Noorwegen regeerde. Zweden was weinig meer dan een barbaars koninkrijk aan de rand van de bekende bewoonde wereld, ergens aan de Baltische Zee.

Die situatie was al aanzienlijk veranderd door de succesvolle Zweedse interventie tijdens de Dertigjarige oorlog (1618-1648 – in Duitsland), waarin de Zweedse koning Gustaaf Adolf onsterfelijke roem oogstte, maar zelf niet onsterfelijk (+1632) bleek te zijn. Ook na zijn dood bleef Zweden deelnemen aan de strijd in Duitsland. Daardoor werden enige nieuwe bezittingen in Noord-Duitsland veilig gesteld (Stralsund, Zweeds-Pommeren), maar de Sont en Scania waren voor Zweden veel belangrijker dan die betrekkelijk armetierige gebieden aan de Duitse Oostzeekust.

Nederlands Vergeten oorlogen

De Zweedse voogdijraad voor koningin Christina achtte in 1642 de tijd rijp voor een aanval op Denemarken. Vanuit het Duitse oorlogstheater trok maarschalk Lennart Torstensson uit Moravië met zijn Zweedse leger noordwaarts Jutland binnen, en vanuit het Zweedse hartland veroverde generaal Horn het grootste deel van Scania.

Denemarken had dit niet zien aankomen, maar vertrouwde op de eigen vloot om de belangrijkste Deense eilanden te verdedigen. De Denen wonnen de zeeslag Colberger Heide op 1 juli 1644. Doordat Zweden nu niet langer beschikte over iets dat voor een volwaardige marine kon doorgaan ontstond zo een patsituatie.

Dat was het moment dat de Zweden besloten de hulp van de Republiek in te roepen, en men huurde een Nederlandse vloot (ironie, dat deed Denemarken een aantal jaren daarna eveneens – tegen Zweden). Nederland  was weliswaar nog in oorlog (80-jarige oorlog) met Spanje, maar admiraal Tromp had een paar jaar eerder de Slag bij Duins (1639) gewonnen, waardoor Spanje niet langer een maritieme dreiging voor de Republiek was. Die Dertigjarige oorlog was technisch gezien deel geworden van die 80-jarige oorlog, zodat ook zonder de logica van een vrije doorvaart door de Sont de Republiek belang had bij een oorlogje dat er zijdelings mee verbonden was.

Op 13 oktober 1644 ontmoetten de Deense en de Zweeds-Nederlandse vloot elkaar bij het nu Duitse eiland Fehmarn. In de er op volgende zeeslag werd de kleinere Deense vloot vernietigend verslagen, het verslag leest ook als een ware slachting. Merk op dat het grootste deel van de schepen door de Republiek werd geleverd, hoewel de Zweden zich tijdens de strijd zeker onderscheiden hebben.

Door deze zeeslag had Zweden hierna ook volledige maritieme controle over deze oorlog,zodat Denemarken weinig anders kon doen dan een zeer vernederende vrede tekenen. Echt partij was de Republiek bij deze onderhandelingen verder niet. Zij had haar belang van een vrije doorvaart door de Sont veilig gesteld, en zou een1-al jaren later aan Deense zijde helpen voorkomen dat Zweden op haar beurt de Sont kon afsluiten. Zie daarvoor ook de eerdere aflevering over de Tweede Noorse oorlog, waarin ook veel achtergrondinformatie over de situatie rond de Oostzee in die dagen is te vinden.


Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.

14 reacties

  1. hans schreef:

    Interessant. Over deze oorlog wist ik zeer weinig.
    Weer wat geleerd.

  2. Gerrit Joost schreef:

    Veel dank voor het verhaal over de interessante (voor mij tot nu toe onbekende) zeeslag. Toen waren we niet te benauwd om onze belangen velig te stellen.

  3. Hubertus Vicus schreef:

    Altijd interessant deze “Vergeten Oorlogen” artikelen… @Hannibal, Thanks…

    @Gerrit Joost… toen niet nee, nu is het bijna standaard om dit wel te doen.

  4. Gerrit Joost , nu verdedigen we onze belangen nog erg goed, bovendien maken we deel uit van een grotere gemeenschap, in de geschiedenis hebben we het nog nooit zo goed gehad, en misschien te goed , vergeleken bij toen en anderen nu.
    Niet zo standaard klagen ….

  5. Pommie schreef:

    Van deze oorlog wist ik eigelijk niets .
    Wel leuk dat ik weer wat geleerd heb

  6. Gerrit Joost schreef:

    Hallo Eveline, In mijn optiek verkwanselen we onze belangen aan de EU. We hebben nog geen 4% zeggenschap. Onze pulsvissers zijn kapotgemaakt. Onze boeren worden door de mangel gedraaid. Bouwbedrijven mogen niet bouwen. Ons goud gaat naar de ECB (Hr. Knot heeft al toegezegd). Op onze pensioenpotten wordt geaasd. De ECB heeft met haar opkoopprogramma ONGEVRAAGD al een schuld op iedere werkende Nederlander gezet van €57.500 en ze gaan weer geld bijdrukken (als de ECB het opeist, moet Nederland binnen 5 dagen betalen). Via het betaalprogramma van de Euro, Target 2, moeten we nog ruim €71 miljard krijgen. Onze democratie wordt uitgehold en we dragen onze soevereiniteit over aan Brussel. Daarnaast laten we goudzoekers toe die, zonder tegenprestatie, uit de ruif van onze zorgvuldig opgebouwde voorzieningen mogen eten en voorrang krijgen op huisvesting boven onze eigen landgenoten. Uw stelling: “we verdedigen onze belangen nog erg goed”. Kunt u me een voorbeeld geven?

  7. scherpschutter1943 schreef:

    weg met de EU. Welke moordenaars kunnen we nu inhuren om al die commissarissen om zeep te helpen?
    Vroeger was dat geen probleem zo te zien. (Geachte AVD meelezer/infiltrant. Deze opmerkingen van mijn kant moet u zien tegen de context van dit historische verhaal over de slag om de Sont.) Als de eu.commissarisen in de 16e eeuw hadden geleefd ,hadden ze nu allemaal als voer voor de kraaien met uitgepikte ogen aan de bovenste ra van de mast gehangen. Ik vind het een leuke veronderstelling, zie het zo voor me. Bij de dikke timmermans moet je wel effe takelen maar hij komt er wel.

  8. Cool Pete schreef:

    Geschiedenis : altijd interessant en leerzaam.

    Dat “EU”-konstrukt is niet democratisch gekozen-, en niet rechtstatelijk verantwoord, opgelegd. Geo-politiek is het de zieke oude man van de wereld.
    Als elk totalitair konstrukt, is het, door interne en externe zwakheden, gedoemd te mislukken.
    NEXIT ! z.s.m.

  9. Bennie schreef:

    @Gerrit Joost
    Game, Set, Match

  10. Ed schreef:

    Gewoon over deze oorlogen geleerd tijdens geschiedenisles. Maar ik zat dan ook in een tijd op school toen leren belangrijker was dan ‘leuk meedoen’

  11. Hannibal schreef:

    @Pommie
    Graag gedaan~!