Nederlands Vergeten oorlogen omvatten vaak bizarre conflicten en betrokkenheid bij grotere verbanden. De Torstenson oorlog is daar een klassiek voorbeeld van.

De Torstenson oorlog was voor 17e-eeuws Europa van groter belang dan u vermoeden zult. Het was bij die gelegenheid dat Zweden Denemarken afloste als de dominante macht rond de Baltische zee, en de grenzen tussen beide landen min of meer kwam te liggen zoals ze heden ten dage nog liggen – langs de Sont. Tot 1645 was wat nu zuidelijk Zweden (Scania) was onderdeel van het Deens koninkrijk geweest, dat ook Noorwegen regeerde. Zweden was weinig meer dan een barbaars koninkrijk aan de rand van de bekende bewoonde wereld, ergens aan de Baltische Zee.

Die situatie was al aanzienlijk veranderd door de succesvolle Zweedse interventie tijdens de Dertigjarige oorlog (1618-1648 – in Duitsland), waarin de Zweedse koning Gustaaf Adolf onsterfelijke roem oogstte, maar zelf niet onsterfelijk (+1632) bleek te zijn. Ook na zijn dood bleef Zweden deelnemen aan de strijd in Duitsland. Daardoor werden enige nieuwe bezittingen in Noord-Duitsland veilig gesteld (Stralsund, Zweeds-Pommeren), maar de Sont en Scania waren voor Zweden veel belangrijker dan die betrekkelijk armetierige gebieden aan de Duitse Oostzeekust.

De Zweedse voogdijraad voor koningin Christina achtte in 1642 de tijd rijp voor een aanval op Denemarken. Vanuit het Duitse oorlogstheater trok maarschalk Lennart Torstensson uit Moravië met zijn Zweedse leger noordwaarts Jutland binnen, en vanuit het Zweedse hartland veroverde generaal Horn het grootste deel van Scania.

Denemarken had dit niet zien aankomen, maar vertrouwde op de eigen vloot om de belangrijkste Deense eilanden te verdedigen. De Denen wonnen de zeeslag Colberger Heide op 1 juli 1644. Doordat Zweden nu niet langer beschikte over iets dat voor een volwaardige marine kon doorgaan ontstond zo een patsituatie.

Dat was het moment dat de Zweden besloten de hulp van de Republiek in te roepen, en men huurde een Nederlandse vloot (ironie, dat deed Denemarken een aantal jaren daarna eveneens – tegen Zweden). Nederland  was weliswaar nog in oorlog (80-jarige oorlog) met Spanje, maar admiraal Tromp had een paar jaar eerder de Slag bij Duins (1639) gewonnen, waardoor Spanje niet langer een maritieme dreiging voor de Republiek was. Die Dertigjarige oorlog was technisch gezien deel geworden van die 80-jarige oorlog, zodat ook zonder de logica van een vrije doorvaart door de Sont de Republiek belang had bij een oorlogje dat er zijdelings mee verbonden was.

Op 13 oktober 1644 ontmoetten de Deense en de Zweeds-Nederlandse vloot elkaar bij het nu Duitse eiland Fehmarn. In de er op volgende zeeslag werd de kleinere Deense vloot vernietigend verslagen, het verslag leest ook als een ware slachting. Merk op dat het grootste deel van de schepen door de Republiek werd geleverd, hoewel de Zweden zich tijdens de strijd zeker onderscheiden hebben.

Door deze zeeslag had Zweden hierna ook volledige maritieme controle over deze oorlog,zodat Denemarken weinig anders kon doen dan een zeer vernederende vrede tekenen. Echt partij was de Republiek bij deze onderhandelingen verder niet. Zij had haar belang van een vrije doorvaart door de Sont veilig gesteld, en zou een1-al jaren later aan Deense zijde helpen voorkomen dat Zweden op haar beurt de Sont kon afsluiten. Zie daarvoor ook de eerdere aflevering over de Tweede Noorse oorlog, waarin ook veel achtergrondinformatie over de situatie rond de Oostzee in die dagen is te vinden.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.