Over de Verenigde Staten als grootste mondiale cyberdreiging, dáár rept men in Nederland niet over. Dat zijn zaken waarover men niet spreekt.

Deze week presenteerde AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) directeur-generaal Erik Akerboom het AIVD jaarverslag over 2021. Het verslag ging onder andere nader in op nationale en internationale dreigingen, naast politieke veiligheidsbelangen.

Internationale dreigingen
Ten aanzien van internationale dreigingen wijst de AIVD terecht naar het risico van cyberaanvallen door landen als China en Rusland. Een gevaar waaraan Nederlandse burgers, bedrijven en overheden in 2021 volgens de AIVD continu blootstonden. Deze landen hebben volgens de veiligheidsdienst offensieve cyberprogramma’s die grote aantallen hackers inzetten om te spioneren, kennis te stelen of sabotage voor te bereiden of te plegen.

Cyberdominantie VS
Echter dient Nederland zich af te vragen of deze landen daadwerkelijk de grootste dreigingen zijn voor het land, evenals als het gaat om militaire dreiging. De Verenigde Staten (VS) heeft namelijk jaarlijks het grootste militaire budget tot haar beschikking, dat meer bedraagt dan de 11 daarop volgende landen samen. Daarnaast blijkt uit een studie uit 2021 van het International Institute for Strategic Studies (IISS) dat de VS zowel op civiel als militair cybergebied domineert in de wereld.

Hoewel China, Rusland, Iran en Noord-Korea beoordeeld worden als de belangrijkste landen die een cyberdreiging vormen voor westerse belangen, zegt dat niets over de dreiging in algemene zin van landen voor bijvoorbeeld Nederland. De VS mag dan geen dreiging zijn voor westerse belangen, dit land kan toch voor Nederland een bedreiging zijn als de VS haar eigen doelen vooropzet ten koste van wie dan ook.

Daarnaast kunnen in de VS zelf, binnen de landsgrenzen, ontwrichtende ontwikkelingen ontstaan die op termijn ook een bedreiging kunnen vormen als die invloeden hun weg vinden binnen de EU en/of Nederlandse samenleving. En als er een dictator aan de macht komt of de VS wordt overgenomen door een vreemde mogendheid, blijft Nederland er dan nog steeds achteraan lopen? Gezien de mate waarin de VS zich superieur opstelt naar andere landen, haar focus op onder andere mondiale militaire en cyberdominantie is het surreëel om geen enkele letter te besteden aan de VS in het AIVD jaarverslag.

Cruciale internationale verbanden
Is het blindheid, naïviteit, angst richting de VS waaraan Nederland, maar ook de Europese Unie (EU) lijden of ontlenen ze een valse veiligheid aan meedeinen met de VS?

In het ‘Dreigingsbeeld statelijke actoren’ worden de NAVO en EU als “cruciale internationale verbanden” genoemd.

In het kader van “territoriale veiligheid” wordt gesproken over het “ongestoord functioneren van Nederland en zijn EU- en NAVO-bondgenoten als onafhankelijke staten in brede zin, dan wel de territoriale veiligheid in enge zin”.

“Binnen dit belang spelen veel doelwitten een rol. Sommigen met name waar het gaat om de territoriale veiligheid in enge zin: het gaat dan om de territoriale integriteit van Nederland, het EU-grondgebied en het NAVO-bondgenootschap (inclusief de vitale infrastructuur) en bondgenootschappelijke cohesie. De territoriale veiligheid in brede zin omvat de integriteit van essentiële organisaties, instituten en diensten, kennisinstellingen, bedrijven en topsectoren en internationale verbanden die noodzakelijk zijn voor het soeverein functioneren van de Nederlandse staat.”

Zelfondermijning
Zowel de AIVD als MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) wijzen al jaren op het Russische oogmerk om zogenaamd het Westen, waaronder de EU en NAVO, te verdelen, maar in hoeverre heeft het Westen haar eigen blinde vlek in beeld als het gaat om zelfondermijning? Dat ook Rusland er alles aan zal doen om haar veiligheid te beschermen en daarvoor desnoods anderen te verdelen is aannemelijk. Zijn er überhaupt landen in de wereld die dat niet doen? Maar de vraag daarnaast rijst vooral of Nederland, de EU, NAVO en VS zich wel bewust zijn van hun eigen zelfondermijnende keuzes?

Zo wijst de AIVD in haar jaarverslag als mogelijke nationale dreigingen naar rechts-extremisme, rechts terrorisme, anti-overheidsextremisme, links-extremisme, jihadistisch terrorisme en de radicale islam, maar nergens wordt iets geschreven over het eigen aandeel van Nederland ten aanzien van de aanwezigheid van deze extremen binnen de samenleving.

Bij het als Nederland blijven afwentelen op individuen, is het slechts een kwestie van tijd dat het een keer escaleert. Het gevoerde beleid binnen Nederland afgelopen twee jaar, maar ook binnen de Westerse wereld, was dusdanig polariserend en bedreigend richting gewone mensen, dat dergelijk overheidsoptreden automatisch leidt tot tegenkrachten vanuit de bevolking. Het is niet normaal dat mensen zich onophoudelijk ongefundeerd laten demoniseren en criminaliseren, zonder een keer weerstand te bieden. Ook als overheid ga je een keer te ver en voor vele mensen in Nederland lijkt die grens overschreden.

Wantrouwen in politiek
Uit onderzoek onder 30.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel bleek eind 2021 dat 74 procent geen vertrouwen meer heeft in de politiek. Gezien het optreden sinds die tijd vanuit politiek Den Haag lijkt die boodschap bij de meeste politici nog niet te zijn geland. Een zeer zorgelijk gegeven dat de veiligheid in Nederland in sterke mate onder druk zet en daarmee ook de veiligheid van ruim 17,5 miljoen inwoners. Het lijkt wel of Den Haag het helemaal niet meer interesseert en hun prioriteit ligt bij het afschuiven van de gevolgen van hun disfunctioneren op de bevolking, die ze bij wet heeft gedegradeerd tot zwakste schakel.

Zelfreflectie
Het AIVD jaarverslag rept op geen enkele manier over het ondermijnende functioneren van de Nederlandse trias politica zelf op de Nederlandse samenleving. De grootste angel zou uit de meeste nationale dreigingen gehaald kunnen worden als de Nederlandse overheid zelfreflectie ging toepassen. Daarvoor hoeft ze in het licht van nationale veiligheid niet in het openbaar met de billen bloot, als ze maar in haar daden laat zien oog te hebben voor vele terechte geluiden in de samenleving. Een dergelijke houding vanuit de overheid zal ook direct leiden tot een afname van bedreigingen aan het adres van politici.

Anti-overheid versus terechte kritiek
De 74 procent die geen vertrouwen meer heeft in de Nederlandse politiek afdoen als ‘anti-overheidsextremisten’ is als overheid zelf je geloofwaardigheid ondermijnen. De AIVD doet er dan ook goed aan om in haar communicatie een duidelijk onderscheid te maken tussen ‘anti-overheid’ en ‘terechte kritiek op de overheid’. Ook al uit de bevolking snoeiharde kritiek richting de overheid, dat wil nog niet zeggen dat ze anti-overheid als organisatie is, zelfs niet als ze op dit moment niets positiefs kan zeggen over de overheid.

De AIVD lijkt op dit moment te veel de overheid als autoriteit te beschermen en te weinig de Nederlandse bevolking zelf. Terwijl een land vorm gegeven wordt door de mensen die er wonen. Terechte kritieken naast je neerleggen en ze vervolgens opnemen in een veiligheidsjaarverslag, is mensen stigmatiseren, ze onterecht vijanden van de Staat maken, evenals de bevolking als geheel onnodig kwetsbaar maken, omdat weeffouten in de samenleving onopgelost blijven.

Een van de pilaren waarop de vrije Westerse samenleving is gebaseerd, is de mogelijkheid om vrijelijk te debatteren over onderwerpen. Nu lijkt elk geluid dat maar iets afwijkt van het overheidsbeleid als gevaarlijk te worden bestempeld. Deze benadering is alles behalve houdbaar, omdat je daarmee zelfs de meest genuanceerde meningen onderdrukt. Ondanks dat de overheid faalt in het representeren van een breed geluid, grijpt zij naar een steeds meer rigide aanpak en doen media daar nog een schep aan polarisatie bovenop. Heeft iedereen wel door welke gigantische prijs we hier als samenleving voor gaan betalen als er geen enkele ruimte meer is voor nuance en diversiteit?

Dereguleren en afstand verkleinen
One-fits-all oplossingen zijn ongeschikt in een samenleving die veel pluriformer is dan vroeger. Er is te veel strakke wet- en regelgeving waardoor steeds meer mensen buiten de samenleving komen te staan. Wordt het geen tijd om te gaan dereguleren en de afstand tussen de overheid versus de samenleving en mensen te verkleinen? Gemeentelijke herindelingen, fusies binnen het politieapparaat, burgerparticipatie, lijken juist geleid te hebben tot een beeld waarin de overheid slechts nog eist, maar niet luistert en mensen die al vooraan stonden, het nog makkelijker kregen om via burgerparticipatie en/of de rechter al drammend hun zin te krijgen.

Wie beschermt dan nog de kwetsbaren? Is dat niet wat maakt of je al dan niet over beschaving kan spreken? Is er dan geen enkele ambtenaar binnen de overheid die ook ziet hoe de overheid zelf onnodig veel ellende over haar afroept, waarbij, als dit uit de hand loopt, ook ruim 17,5 miljoen mensen een te hoge prijs hiervoor gaan betalen?

Dialoog
In plaats van direct conclusies te verbinden aan bepaalde uitspraken van de bevolking, zou de overheid er goed aandoen, nader te onderzoeken wat precies wordt bedoeld. Niet iedereen is even welbespraakt, maar daarom zijn bepaalde uitspraken niet minder legitiem. Het is aan een overheid om hierin haar rol te pakken en op verantwoordelijke wijze het gesprek aan te gaan. Juist door elk geluid af te wijzen of slechts bepaalde lobbygroepen en belangenorganisaties aan het woord te laten, te laten meepraten, roep je weerstand over jezelf af.

Zodra de overheid alsnog de dialoog kiest, dient ze ook in eerste instantie geen hoge verwachtingen te hebben. Sommige mensen zitten met zoveel opgekropte gevoelens, dat ze die er eerst uit moeten gooien voordat ze in staat zijn om een normaal gesprek aan te gaan. Het is van essentieel belang dat als de overheid het gesprek aangaat, ze hiervoor communicatief en empathievaardige professionals inzet die hiermee om kunnen gaan om zo tot een echt gesprek te komen.

Wet open overheid
Daarnaast zou de Nederlandse overheid het vertrouwen kunnen herstellen door meer transparantie aan de dag te leggen nu maandag de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) komt te vervallen en wordt vervangen door de nieuwe Wet open overheid (Woo). Deskundigen zijn er namelijk nog niet van overtuigd dat die nieuwe wet tot meer openheid over het overheidsfunctioneren richting de bevolking zal leiden.

Zo wordt geconcludeerd in Computerrecht over de nieuwe wet: “oude wijn in nieuwe zakken”. De inhoud is namelijk voor 99 procent gelijk aan de Wob. Daarnaast stelt het Rijk 7 jaar nodig te hebben om te voorzien in een transparante informatiehuishouding. De Wob wordt dus al afgeschaft terwijl er komende 7 jaar geen goed functionerend alternatief ligt. De overheid kennende wordt er wel eens wat uitgesteld en kan dit nog veel langer duren. Als het er ooit komt?!

De wet zou een stimulans kunnen zijn voor een mentaliteitsverandering, vanuit de zin dat openbaarmaking een recht van de burger is op basis van artikel 110 van de Nederlandse Grondwet, volgens Annemarie Drahmann, universiteit hoofddocent staats- en bestuursrecht te Leiden, maar garanties daarover zijn er niet. En de overheid heeft zich op meerdere dossiers zoals de toeslagenaffaire, het aardbevingsdossier, woningnood, transparantie de laatste jaren van haar slechtste kant laten zien.

Daden in plaats van wetten en regels
Ook Wob-specialist Roger Vleugels is kritisch. Hij merkte op in de podcast ‘Het einde van de Wob’, dat de overheid steeds geslotener is geworden in de periode van 30 jaar dat de Wob van kracht was. Hij gelooft dan ook, als het gaat om transparantie, meer in daden dan in wetten en regels. Begin 2021 uitte hij ook zijn zorgen over hoe Rutte in het kader van de Toeslagenaffaire eind 2020 onder ede verklaarde: “Als het om politieke redenen uitkomt, schuif ik de wet opzij”. Hij verwacht dan ook dat meer transparantie pas mogelijk is als een andere premier aantreedt.

Doorwrocht nationaal veiligheidsbeleid nodig
Om het vertrouwen in de politiek te herstellen en een succesvoller veiligheidsbeleid te garanderen is een meer doorwrochte beleidskoers op het gebied van nationale veiligheid noodzakelijk. De overheid kan het zichzelf niet langer permitteren om al het falen af te schuiven op derden, zoals de laatste jaren op veelal gewone mensen.

Daarnaast komt het haar geloofwaardigheid ten goede als begrippen zoals ‘bondgenootschap’, ‘partner’ en ‘samenwerkingsverbanden’ niet langer gebruikt worden om geen onderzoek te doen naar bepaalde veiligheidsrisico’s voor Nederland. Het is niet omdat de VS waarschijnlijk geen gevaar is voor Westerse belangen, dat het op een ander terrein geen nationaal gevaar kan zijn voor Nederland. De VS is een land dat áltijd haar eigen belang zal laten voorgaan, ook op haar bondgenoten.

Nederland dient een realistischere, volwassener houding aan te nemen richting bondgenoten, maar ook als EU-landen onder elkaar, om zo tot gelijkwaardigere samenwerkingsverbanden te komen die de nationale veiligheid van Nederland en haar bevolking ten goede komen. Anders loop je in de fuik die je zelf hebt gecreëerd, waardoor je mogelijk letterlijk onder de voet gelopen wordt door bijvoorbeeld Rusland, de VS of China, zonder enige bescherming van een leger dat tegen dergelijk geweld opgewassen is omdat je als Nederland en de EU te veel ging geloven in het vredessprookje door 75 jaar vrede. En als je wel een leger hebt, mogelijk wereldwijd er te veel vijanden zijn gecreëerd door ‘regime change’, waardoor er onvoldoende energie beschikbaar is om die legermacht functioneel te houden.

Als het gaat om digitale nationale veiligheid zou je jaarlijks de top-10 van digitale koplopers moeten onderzoeken en daarnaast welke landen wereldwijd grote stappen maken op dat gebied, wil je een reële koers varen.

Doe je dat niet en laat je je lot als land en unie afhangen van de VS, dan zullen andere landen je geopolitiek niet langer serieus nemen, omdat je je dan stort in een misbruikrelatie met de VS, die je als EU misbruikt zolang het uitkomt om vervolgens de EU als baksteen te laten vallen. Nederland en de EU dienen meer dan ooit onafhankelijk te gaan opereren om niet het risico te lopen vroeg of laat als ‘collateral damage’ door de VS behandeld te worden.

Visie digitale nationale veiligheidsrisico’s ontbeert
Evenals lijkt Nederland een visie te ontberen over digitale nationale veiligheidsrisico’s vanuit Europa en Nederland zelf. Ambtenaren en politici bezoeken jaarlijks het World Economic Forum (WEF) waarbij de oprichter en directeur Klaus Schwab flirt met de gedachte om de hersenen van elk mens op aarde te chippen en de WEF topadviseur Yuval Noah Harari spreekt over de mens als ‘hackable animals’.

Heeft Nederland zich ooit al eens afgevraagd welk gigantisch nationaal veiligheidsrisico zij loopt als de bevolking van ruim 17,5 miljoen gehackt kan worden door een vijandige entiteit? Als dat lukt, is het een kwestie van tijd voordat de poppen aan het dansen gaan! Dit is vragen om problemen en ondertussen loopt Rutte als premier, die eindverantwoordelijk is voor de veiligheid en het welzijn van Nederland en haar bevolking, als een schoothondje achter deze mensen met megalomane levensgevaarlijke ideeën aan. Wat kan er überhaupt misgaan!?

---

Dit artikel verscheen eerder op de Groningerkrant.nl

Meer artikelen van Vicki van Lommel vindt u hier.

U kunt Vicki van Lommel financieel steunen via Free People Media.